Zależnie od części rośliny, w której gromadzona jest woda, wyróżnia się sukulenty liściowe, pędowe i korzeniowe. Sukulenty liściowe rozwijają silnie zgrubiałe liście, które w skrajnych przypadkach przyjmują formę walcowatą, a nawet kulistą. U przypołudnikowatych (Aizoaceae) z rodzaju Lithops roślina rozwija tylko dwa liście w sezonie wegetacyjnym (poprzednie zasychają), zagłębione w podłożu, tak że tylko górna ich powierzchnia znajduje się na poziomie gruntu. Do sukulentów liściowych należą liczne rodzaje z rodzin przypołudnikowatych, gruboszowatych (Crassulaceae), aloesowatych (Asphodelaceae, dawniej Aloaceae, zaliczane niegdyś do liliowatych), agawowatych (Agavaceae - dawniej włączane do amarylkowatych), a także Asteraceae, Portulaceae i wielu innych.

Crassula portulacea - Crassulaceae - dwuliścienne	Haworthia sp. - Asphodelaceae - jednoliścienne	Lithops sp. - Aizoaceae - dwuliścienne

            Sukulenty pędowe (łodygowe) gromadzą wodę w tkankach rdzenia lub kory pędu. Łodygi tych roślin są więc zwykle grube, walcowe lub kuliste, czasem mają przekrój wielokątny. Powierzchnia pędów może być gładka, żebrowana lub pokryta brodawkami. Częste jest występowanie cierni o różnym pochodzeniu (przekształcone liście, przylistki, osie kwiatostanowe). Bardzo często liście są tak bardzo zredukowane, że funkcję asymilacyjną przejmuje łodyga, zawierająca tkankę asymilacyjną pod całą powierzchnią. Sukulenty takie mogą zawierać w świeżej masie nawet 90% wody. Czasami woda jest magazynowana w podziemnej części pędu. Łodygi są przystosowane nie tylko do magazynowania dużych ilości wody, ale i do jej oddawania roślinie w okresach suszy, co związane jest ze znacznym zmniejszeniem objętości. Do grupy tej należą kaktusowate (Cactaceae), wiele wilczomleczowatych (Euphorbiaceae), toinowatych (Apocynaceae, dawniej trojeściowate - Asclepiadaceae), niektóre rodzaje z rodzin Geraniaceae, Vitaceae i td.

Stapelia sp. (?) - Apocynaceae (syn. Asclepiadaceae)	Euphorbia sp. - Euphorbiaceae	Pachypodium sp. - Apocynaceae

            Sukulenty korzeniowe gromadzą wodę w rozwiniętych tkankach korzenia. Należy pamiętać, ze wiele roślin wytwarza grube korzenie, które niejako "przy okazji" innych funkcji magazynują wodę.

            Mimo, że sukulenty występują wśród roślin z różnych rodzin, rzędów, klas a nawet podgromad botanicznych, wyglądem są często bardzo podobne do siebie. Jest to zjawisko konwergencji - podobnego ukształtowania w procesie ewolucji różnych organizmów do podobnych warunków życiowych. Oto przykłady:

Mammillaria (Dolichothele) longimamma - Cactaceae - sukulent pędowy	Trichodiadema sp. - Aizoaceae - sukulent liściowy
Mammillaria (Dolichothele) longimamma - Cactaceae (foto M. W. - kolekcja własna)	Trichodiadema densum - Aizoaceae (foto M. W. - szklarnia Ogrodu Botanicznego w Ołomuńcu)
Astrophytum sp. - Cactaceae - sukulent pędowy	Euphorbia sp. - Euphorbiaceae - sukulent pędowy

            Uprawa sukulentów nienależących do rodziny Cactaceae jest tak różnorodna, jak rozmaite są te rośliny. Choć "drzewko szczęścia" (Crassula portulacea) można uprawiać w każdym mieszkaniu, w różnych miejscach i podlewając według własnego widzimisię, to naprawdę ładne egzemplarze można uzyskać tylko w bardzo dobrze oświetlonych miejscach, podlewając bardzo ostrożnie (zależnie od zapotrzebowania rośliny w danym momencie wegetacji) i utrzymując w zimie obniżoną odpowiednio temperaturę. Inne sukulenty potrafią być znacznie bardziej wrażliwe na warunki uprawy - krążą (uzasadnione) legendy o niektórych roślinach z rodziny Aizoaceae, że podlewa się je np. dwa razy w roku i to w ściśle określonym czasie, np. w grudniu. Zapotrzebowanie roślin na wodę jest zwykle większe w gorące dni. Ale wiele sukulentów w wysokiej temperaturze ogranicza transpirację i nie wolno ich w tym czasie podlewać. Podsumowując - dla każdego gatunku konieczne jest zapoznanie się z literaturą lub konsultacja z doświadczonym kolekcjonerem i zastosowanie się do wskazówek, z uwzględnieniem specyficznych warunków uprawy, w danym miejscu.

Literatura:

  1. Z. Podbielkowski, M. Podbielkowska, Przystosowania roślin do środowiska, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1992;
  2. W. Haage, Das praktische Kakteenbuch in Farben, Neumann Verlag, Lepzig - Radebeul 1987;

Internet (przykłady):

Plants of southern Africa - w spisie alfabetycznym można znaleźć szereg gatunków sukulentów, np. Adenium multiflorum, 20 gatunków z rodzaju Aloe, kilkanaście gatunków przypołudnikowatych (Aizoaceae, syn. Mesembryanthemaceae), kilka gruboszów Crassula sp. itp. Każdemu gatunkowi poświęcony jest interesujący artykuł, ilustrowany zdjęciami.
www.cactus-art.biz - choć strona ta poświęcona jest głównie kaktusom, znaleźć można na niej dział dotyczący sukulentów (m. in. agawy, haworcje, stapelie).
cactus-mall.com - na tej witrynie znajdziemy łącza do wielu stron o kaktusach i sukulentach., np. http://www.cactus-mall.com/stapeliad/picture1.html - Stapeliad Picture Gallery
www.lapshin.org/cultivar - to internetowa wersja czasopisma dla miłośników kaktusów i sukulentów. Przykładowy tytuł: CRISTATE FORMS IN CRASSULACEAE FAMILY Petera Lapshina.
http://www.interq.or.jp/earth/plants/succulents-list.html
http://www.bobsmoleys.com/pictures/index.html - zdjęcia sukulentów z oferty firmy Bob Smoley's Gardenworld
http://www.f-lohmueller.de/cactus/succ/gf_su0.htm - Friedrich Lohmueller Photo Gallery - Cacti and other Succulents/ Photogalerie - Kakteen und andere Sukkulenten
http://www.succulent-plant.com/cultivation.html - strona o uprawie sukulentów, z odsyłaczami do opisów różnych rodzajów.
http://conophytum.com/ - strona poświęcona Conophytum
http://www.fgas-sukkulenten.de - w tym periodyk "Avonia"

Opracowanie:

Marek Walnik, Głuchołazy, sierpień 2005; aktualizacja: czerwiec 2015

Zdjęcia:

M. Walnik, lipiec-sierpień 2005 r.; uzupełnienienia: kwiecień 2006, czerwiec 2015
- rośliny: z kolekcji własnej, z kolekcji M. Mieczakowskiego (Głuchołazy) oraz "podpatrzone" podczas Letnich Targów Ogrodniczych w Ołomuńcu (Czechy).