Amarylkowate - Amaryllidaceae

Krótki opis rodzajów	Ogólna charakterystyka amarylkowatych	Literatura Łącza	Plemiona amarylkowatych Morfologia roślin w rodzinie
Lista synonimów nazw rodzajowych Lista synonimów zaktualizowana (2022)	Słowniczek nazw zwyczajowych (polskich, angielskich i niemieckich)	Wykaz rodzajów dawniej zaliczanych do amarylkowatych	Fotografie amarylkowatych

Amarylkowate - Amaryllidaceae^*

Opis rodzajów: [aktualizacje: styczeń 2012; marzec 2015; czerwiec 2016; lipiec, wrzesień 2017, lipiec 2022]
Acis	Eithea	Leptochiton	Rauhia
Amaryllis	Eucharis	Leucojum	Rhodophiala
Ammocharis	Eucrosia	Lycoris	Scadoxus
Apodolirion	Eustephia	Mathieua	Sprekelia
Boophone	Galanthus	Namaquanula	Stenomesson
Brunsvigia	Gethyllis	Narcissus	Sternbergia
Caliphruria	Griffinia	Nerine	Strumaria
Calostemma	Griffiniopsis --> Eithea	Pamianthe	Tocantinia
Cearanthes	Habranthus	Pancratium	Traubia
Chlidanthus	Haemanthus	Paramongaia	Ungernia
Clinanthus	Hannonia	Phaedranassa	Urceolina
Clivia	Hessea	Phycella	Vagaria
Crinum	Hieronymiella	Placea	Worsleya
Crossyne	Hippeastrum	Plagiolirion	Zephyranthes
Cryptostephanus	Hymenocallis	Proiphys
Cybistetes --> Ammocharis	Ismene	Pucara --> Stenomesson
Cyrtanthus	Lapiedra	Pyrolirion --> Habranthus
Krzyżówki międzyrodzajowe:
x Amarcrinum	x Brunserine	x Howardara	x Sprekanthus
x Amarine	x Calicharis	x Leucocrinum	x Urceocharis
x Amaristes	x Crimocharis	x Rhodobranthus	x Zephybranthus
x Amarygia	x Hippeastrelia
Rodzaje i hybrydy niepotwierdzone
Spis synonimów
^* - Według najnowszych klasyfikacji (2009), amarylkowate obejmują podrodzinę Amaryllidoideae w obrębie rodziny Amaryllidaceae s.l., do której włączone zostały wcześniejsze rodziny Alliaceae i Agapanthaceae.
Uwagi z lipca 2022 r.: 1. W ostatnich latach badania filogenetyczne doprowadziły do propozycji zmian w klasyfikacji w obrębie plemienia Hippeastreae. W szczególności proponuje się włączenie rodzajów Habranthus, Sprekelia, Eithea i, częściowo, Rhodophiala do szeroko rozumianego rodzaju Zephyranthes. Wprowadza się nowe lub odnowione rodzaje Eremolirion i Rhodolirium (García & al., Generic classification of Amaryllidaceae tribe Hippeastreae, Taxon 68(3)). Pojawiają się też informacje o proponowanych zmianach w klasyfikacji amarylkowatych południowoafrykańskich. Niniejsze zestawienie rodzajów amarylkowatych bazuje na informacjach o ich systematyce sprzed roku 2020. Aktualne zestawienie listy rodzajów Amaryllidaceae z dwóch istotnych źródeł podaję w pliku "Zestawienie rodzajów 2022". Odrębne zestawienie, "Synonimy 2022", zawiera wykaz nazw uznanych za synonimiczne. W zestawieniu tym są zarówno nazwy, które dawno wyszły z użycia, jak i nazwy stosowane nadal powszechnie, dotyczące roślin, które najnowsze publikacje zalecają umieścić w obrębie innych rodzajów. Do przykładów należą Sprekelia i Habranthus, włączane do rodzaju Zephyranthes, czy Rodophiala, którą podzielono pomiędzy różne rodzaje, w tym nowo nazwane. 2. W roku 2021 doniesiono o odkryciu gatunku należącego do nowego rodzaju amarylkowatych, znalezionego w chińskiej prowincji Yunnan *Shoubiaonia yunnanensis* http://novataxa.blogspot.com/2021/07/shoubiaonia.html, plemię Lycorideae.

Ogólna charakterystyka amarylkowatych ^Na początek^

Amarylkowate - Amaryllidaceae

"AMARYLLIS [Bella donna]. spatha multiflora,
corollis campanulatis aequalibus, genitalibus declinatis."
Carolus Linnaeus,
Species Plantarum, 1753

    Rodzina amarylkowatych (Amaryllidaceae) obejmuje wiele znanych i lubianych roślin ozdobnych, o pięknych kwiatach, np. narcyzy, hipeastra, kliwie, krinum, ismeny, śnieżyce, śnieżyczki i dziesiątki innych. Nazwa rodziny pochodzi od rodzaju Amaryllis, dawniej często mylnie kojarzonego z hipeastrum.
    W I wydaniu Species Plantarum (1753) Linneusz opisał 9 gatunków w rodzaju Amaryllis. 8 z nich należy obecnie do innych rodzajów amarylkowatych, natomiast przyjęty za podstawę nazwy całej rodziny "Amaryllis Bella donna" już w XVIII w. bywał różnie rozumiany - czy jest to gatunek południowoafrykański, znany obecnie pod tą nazwą, czy może raczej południowoamerykański, znany obecnie jako Hippeastrum puniceum. W początkach XIX w. przyjęto powszechnie pierwszą interpretację, choć w potocznym, ogrodniczym języku amarylisem nazywano również, a może przede wszystkim, hipeastrum.
    W 1938 r. rozgorzała ostra dyskusja, "jaką roślinę miał Linneusz na myśli" opisując Amaryllis Bella donna. Po stronie zwolenników amerykańskiego "rozumienia" tego gatunku opowiedziało się kilku znanych botaników ze Stanów Zjednoczonych. Argumenty przeciwników tego poglądu (i "wywracania" istniejącego nazewnictwa) były jednak na tyle istotne, że na VII Międzynarodowym Kongresie Botanicznym, w 1954 r., uchwalono, że Amaryllis belladonna L. odnosi się do gatunku z Południowej Afryki. Ponieważ uchwała ta nie zakończyła sporu, w roku 1984, podczas XIV Międzynarodowego Kongresu Botanicznego przyjęto za typ A. belladonna XVIII-wieczny, nieopisany okaz zielnikowy, przechowywany w British Museum i uważany za jedyny, na którym mógł się opierać Linneusz. Do dziś jednak można spotkać w Internecie pojedyncze głosy autsajderów, nie chcących się pogodzić z tymi, oficjalnie obowiązującymi ustaleniami.

    Amarylkowate były różnie klasyfikowane. Jako odrębna rodzina botaniczna zostały wydzielone przez Jeana Henri Jaume St. Hilaire'a, w 1805 r. Różni autorzy włączali do nich rośliny, które przez innych zaliczane były (lub obecnie są) do agawowatych, czosnkowatych (włączano też amarylkowate do czosnkowatych), agapantowatych i innych (patrz: przykłady). Rodzinę włączano do rzędu Liliales lub tworzono odrębny rząd Amaryllidales. Do niedawna Amaryllidaceae były włączane do rzędu Asparagales (który wyewoluował "równolegle" do Liliales) , obok bezpośrednio z nimi spokrewnionych Alliaceae i Agapanthaceae i - spokrewnionych nieco dalej - Themidaceae i Hyacinthaceae. W najnowszych klasyfikacjach, tzw. AGP III i AGP IV, zdecydowano o połączeniu wcześniejszych amarylkowatych, agapantowatych i czosnkowatych w jedną, dużą rodzinę Amaryllidaceae, zachowując jej nazwę, pomimo że nazwę Alliaceae ustalono już w 1797 r. ("Proposal to conserve the name Amaryllidaceae against Alliaceae, a "superconservation" proposal", A. W. Meerow, J. L. Reveal, D. A. Snijman & J. H. Dutilh, TAXON 56 (4), November 2007, 1300). Do tak zdefiniowanej rodziny Amaryllidaceae należą obecnie trzy podrodziny: Agapanthoideae (1 rodzaj), Allioideae (13 rodzajów) i Amaryllidoideae (66 rodzajów - według cytowanego artykułu). (Zobacz: więcej o systematyce amarylkowatych oraz uproszczony kladogram rodziny)

    Niniejsza strona zawiera informacje o rodzajach należących do obecnej podrodziny Amaryllidoideae rodziny Amaryllidaceae (s. l.)

    Amarylkowate są typowymi przedstawicielami roślin jednoliściennych. Są to rośliny wieloletnie, z reguły cebulowe - wyjątek stanowią rodzaje Clivia, Cryptostephanus i niektóre gatunki z rodzaju Scadoxus (wszystkie z plenienia Haemantheae), ze zgrubiałymi korzeniami. Liście najczęściej równowąskie, tylko u niektórych rodzajów tzw. pseudoogonkowe, lancetowate do szerokoeliptycznych, naprzeciwległe lub ułożone spiralnie, czasem u nasady pochewkowate i tworzące tzw. pseudołodygę (patrz: ilustracje). Części nadziemne są z reguły krótkotrwałe, szybko rozwijające się. Większość amarylkowatych to typowe geofity - okres suszy lub zimy rośliny przechodzą w postaci cebul, pod ziemią. Jedynie nieliczne gatunki rosną w zbiornikach wodnych (np. niektóre gatunki Crinum) lub jako epifity (np. jeden z gatunków Hippeastrum).
    Kwiaty najczęściej sześciopłatkowe, duże, barwne, najczęściej lejkowate, rurkowate lub dzwonkowate. Okwiat niezróżnicowany na kielich i koronę (zobacz: ilustracje). Czasami płatki wewnętrznego okółka mają inny kształt i rozmiar niż okółka zewnętrznego (np. Galanthus). Barwa kwiatów - od białej, przez żółtą, pomarańczową, różową, do czerwonej. Kwiaty niebieskie i fioletowe spotyka się jedynie w rodzajach Griffinia, Worsleya i Lycoris. Czasem występują zielone przebarwienia, a nawet kwiaty w całości zielone. Wiele kwiatów nie ma zapachu, inne pachną mniej lub bardziej intensywnie, mniej lub bardziej przyjemnie - uważa się to za wynik przystosowania do określonych zapylaczy. Wszystkie kwiaty wydzielają nektar, choć mają różnie zbudowane i położone nektarniki.
    Słupek dolny (zalążnia, zrośnięta z dnem kwiatowym, znajduje się poniżej płatków okwiatu). Słupek złożony z trzech owocolistków. Pręcików zwykle 6 (zobacz: ilustracje). Jedynie kwiaty niektórych gatunków griffinii mają 5 pręcików, a kwiaty wielu getylisów - 18 lub więcej. W kwiatach wielu rodzajów występuje bardzo charakterystyczna dodatkowa powabnia, lejkowaty twór, tzw. przykoronek - samodzielny (niezależny od pręcików, np. u narcyzów) lub powstały przez rozrośnięcie się nasad pręcików (np. Ismene) (patrz: ilustracje). Zależnie od rodzaju, kwiaty są pojedyncze lub tworzą baldaszkokształtne (tzw. pseudobaldaszkowate - zredukowany sierpik?) kwiatostany (patrz: ilustracje). Kwiatostan (również jednokwiatowy) jest w fazie pąka otoczony charakterystycznymi podsadkami, które mogą być wolne lub w różnym stopniu zrośnięte. Zwykle zasychają one w czasie rozwoju kwiatów, ale u niektórych gatunków pozostają żywe i stanowią dodatkową powabnię całego kwiatostanu (patrz: ilustracje). Pęd kwiatostanowy bezlistny.
    Owoc - torebka lub jagoda (patrz: ilustracje). Nasiona mogą być suche lub wodniste, przystosowane do przenoszenia przez wiatr, wodę lub zwierzęta. Mogą zawierać lub nie fitomelan - brunatny barwnik okryw nasiennych, charakterystyczny dla wielu Asparagales (porównaj też: opis plemion).
    Charakterystyczna dla amarylkowatych jest biosynteza i obecność w różnych częściach roślin specyficznych alkaloidów. Dlatego rośliny te są zwykle trujące. Znane są zastosowania niektórych gatunków w medycynie ludowej. Prowadzone są też badania nad potencjalnym wykorzystaniem niektórych alkaloidów amarylkowatych w medycynie (m. in. jako cytostatyki w terapii nowotworów).
    Podstawowe ewolucyjne linie rozwojowe rodziny to gałęzie: afrykańska (uważana za najstarszą), australijsko-malezyjska, euroazjatycka i amerykańska (najmłodsza). Charakterystyczne dla amerykańskich amarylkowatych są: obecność kolenchymy (zwarcicy) w pędach kwiatostanowych, jednowarstwowa ryzoderma oraz nakładające się brzegami podsadki. Afrykańskie rodzaje z plemienia Amaryllideae mają pędy kwiatostanowe ze sklerenchymą (twardzicą), wielowarstwową ryzodermę i podsadki ułożone wachlarzowato. Charakterystyczne dla gatunków australijsko-malezyjskich jest tzw. przedwczesne kiełkowanie zarodków, które już w owocu tworzą dojrzałe cebulki, które funkcjonują jako rozmnóżki.
    Podstawowa liczba chromosomów to 2n = 22, ale wiele rodzajów wykazuje znaczne odstępstwa od tej liczby. Dla andyjskiej gałęzi ewolucyjnej jest to np. 2n = 46 - uważa się je za tetraploidalne.
    Do amarylkowatych zalicza się obecnie 60 rodzajów (w tym jeden uznany za wymarły w XIX w.), zgrupowane w 15 plemion. Liczbę gatunków szacuje się ma 850 do 950. Wyróżnia się dwa centra rożnorodności amarylkowatych - Południowa Afryka (18 rodzajów) i Ameryka Południowa (28 rodzajów). Jak wspomniano wyżej, gałąź amerykańska jest uważana za najmłodszą ewolucyjnie. Jest ona najbliżej spokrewniona z gałęzią euroazjatycką, nie jest jednak jasne, jaka była droga przodków tych roślin na kontynent południowoamerykański - nieliczne gatunki występujące w Ameryce Północnej dotarły tam z południa (porównaj też: opis plemion oraz uproszczony kladogram rodziny).
Więcej o systematyce amarylkowatych

    Amarylkowate są, przede wszystkim, roślinami o ozdobnych kwiatach. Do zawiązania kwiatów potrzebują odpowiedniego okresu spoczynku. O ile nie stanowi to problemu dla rodzajów uprawianych w gruncie (narcyzy, ismeny, śnieżyce, śnieżyczki, niektóre zefirantesy), w przypadku rodzajów uprawianych w doniczkach wymaga to odpowiednich warunków w okresie zimowym - suchego pomieszczenia o odpowiedniej temperaturze, zwykle kilka do kilkunastu stopni. Wiele gatunków w tym czasie zasycha - przechowuje się same cebule. Inne, np. kliwia, potrzebują nieco wilgoci, zimują bowiem w stanie ulistnionym. Zasadnicze dwa okresy kwitnienia amarylkowatych to wiosna - luty do kwietnia (kliwia, hipeastrum, narcyzy) oraz lato - sierpień do września (krinum, "Vallota", zefirantes, amarylis). Uprawę amarylkowatych opisują szczegółowo liczne poradniki kwiaciarskie i podręczniki z zakresu ogrodnictwa - patrz spis literatury. W praktyce, trzeba często metodą prób i błędów ustalić wymagania konkretnych roślin, uprawianych w danym miejscu i warunkach. Poradniki zawierają często sprzeczne informacje lub opisy dostosowane do innych warunków klimatycznych.
Bardzo dobrze wyraził to, w kontekście uprawy brunswigii w Australii, autor strony Mainly Amaryllids Garden: "You have the final say at just how your bulbs will be cultivated. Your garden, like most, is specific in its needs and you have control over how the plants grow. The more observations that you can make the better. This all goes towards a better bloom next season." ( http://www.mainlyamaryllidsgarden.com/ah/brunsvigia.htm)
    W naszych warunkach klimatycznych szczególne trudności może sprawiać uprawa gatunków pochodzących z RPA. Jest to kraj, w którym wyróżnić można strefy klimatyczne o kumulacji opadów atmosferycznych w zimie, w lecie lub opadach rozłożonych mniej więcej równomiernie w ciągu roku. Przekłada się to niemal wprost na wymagania uprawowe gatunków pochodzących z tych trzech stref. Odzwierciedleniem takiego podziału jest układ "kultowego" dzieła G. Duncana, "Grow Bulbs" - second edition (SANBI, Cape Town 2010), w którym wszystkie opisane gatunki roślin podzielono na "rosnące zimą", "rosnące latem" i "wieczniezielone". Dodać też trzeba, że choć wiele gatunków pochodzi z terenów górskich (najwyższy szczyt RPA, Njesuthi, 3.408m npm), to cała Republika jest położona na północ od 35 równoleżnika południowego. W efekcie rozpiętość roczna temperatur jest dużo mniejsza niż w Polsce, dużo większe jest nasłonecznienie w zimie. Do tego dochodzą różnice opadów od kilkudziesięciu do ponad 2000 mm rocznie. (Wielki Encyklopedyczny Atlas Świata. Tom 13. Afryka Południowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006) Choć nie ma na ten temat danych w dostępnej literaturze, wydaje się, że - podobnie, jak w przypadku górskich gatunków południowoamerykańskich - dla wielu roślin jest u nas za ciepło w lecie, a za ciemno, przy nawet prawidłowo utrzymywanej temperaturze, w zimie. Niestety, większość dostępnej literatury, opisującej uprawę amarylkowatych, dotyczy warunków klimatu śródziemnomorskiego (RPA, Kalifornia, część Australii) lub cieplejszych części USA (Teksas, Luizjana). Wydaje się, że w naszych warunkach uprawa wielu gatunków wymaga chłodnych szklarni, sztucznie doświetlanych w zimie.

    Chociaż amarylkowate występują na wszystkich kontynentach, z wyjątkiem Antarktydy, wiele gatunków to endemity, związane z konkretnymi siedliskami. Postępujące wycinanie lasów, rabunkowe pozyskiwanie roślin, osuszanie bagien, pozyskiwanie nowych terenów uprawowych itd. powodują, że wiele gatunków jest zagrożonych wyginięciem lub wręcz uznanych za wymarłe. Większość jest objęta ochroną. Na przykład w samej RPA występuje 230 gatunków, z czego 210 to endemity, z których 59 jest już zagrożonych, a następnych 58 jest na granicy uznania za zagrożone.

Opracował: Marek Walnik, Głuchołazy, 2004 - 2019
Literatura:

Szczegółową charakterystykę botaniczną rodziny można znaleźć w pracach:

A. W. Meerow, D. A. Snijman, Amaryllidaceae, w: Families and Genera of Vascular Plants, Vol. 3, ed. K. Kubitzki, Springer Verlag, Berlin 1998

Meerow, Fay, Guy, Li, Zaman and Chase Systematics of Amaryllidaceae based on cladistic analysis of plastid RBCL and TRNL-F sequence data, American Journal of Botany 86(9): 1325-1345. 1999
Ogólne opisy rodziny:

Dee Snijman, Amaryllidaceae Family

P. F. Stevens, Amaryllidaceae, w: Stevens, P. F. (2001 onwards). Angiosperm Phylogeny Website. Version 8, June 2007 [and more or less continuously updated since], Angiosperm Phylogeny Website

L. Watson and M.J. Dallwitz, Amaryllidaceae, w: L. Watson and M.J. Dallwitz (1992 onwards). The families of Flowering Plants: descriptions, illustrations, identification, and information retrieval. Version: 9th August 2019, http://delta-intkey.com

Amaryllidaceae, w: Flora of Western Australia (online)

Amaryllidaceae - artykuł w Wikipedii angielskojęzycznej

Opis rodzajów ^Na początek^

Przy opisach rodzajów podano najciekawsze (według autora) łącza do stron internetowych.
Autor korzystał wcześniej z nieaktywnych już stron: "Amaryllidaceae" Pascala Vignerona oraz International Bulb Society.
Indeks rodzajów amarylkowatych opisanych w Pacific Bulb Society Wiki: http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Amaryllidaceae
Ikona kwiatka przy nazwie rodzaju oznacza łącze do zdjęć ze zbiorów własnych i "rodzinnych" autora. Przy opisie każdego rodzaju podano nazwę plemienia - patrz opis plemion. Nie podawano cytowań nazwisk autorów nazw - te uwzględniono w osobnym spisie nazw rodzajów. Mimo regularnej kontroli aktualności podanych łączy internetowych, niektóre z nich mogą się okazać nieaktywne (zwykle są to zmiany adresów lub przebudowa serwisów firm ogrodniczych, ale zdarza się, że dana strona po prostu przestaje istnieć...).

Acis	Plemię: Galantheae Rodzaj Acis został utworzony przez R. A. Salisbury'ego w 1807 r. W latach 1880-ych przeniesiono gatunki tej rośliny do rodzaju Leucojum. Najnowsze badania wykazały jednak, że gatunki te są dalej spokrewnione z innymi gatunkami Leucojum, niż - uznawane za odrębny rodzaj - gatunki Galanthus. Dlatego w 2004 roku ponownie wyodrębniono rodzaj Acis z sześcioma - ośmioma gatunkami, z których ważniejsze to: Acis autumnalis, syn. Leucojum autumnale, bardzo podobne do śnieżycy wiosennej, ale mniejsze, delikatne, kwitnące od lata do jesieni, pochodzące z zachodniej części regionu śródziemnomorskiego. Acis tingitana, syn. Leucojum tingitanum, trudniejsze w uprawie, pochodzące z północnej Afryki (Maroko). Acis nicaeensis, syn. Leucojum nicaeense, pochodzące z południowo-wschodniej Francji, nieduże rośliny, kwitnące późną wiosną, z kwiatami czysto białymi. Acis ionica, gatunek opisany w 2004 r., występujący w zachodniej Grecji i południowej Albanii, rośliny dość duże, tworzące 2 do 4 czysto białych kwiatów. Acis rózni się od Lucojum zwykle pełnym pędem kwiatowym, węższymi liśćmi i kwiatami, których białe, czasem podbarwione różowo płatki nie mają, charakterystycznych dla śnieżyc, zielonych lub żółtych plamek. Większość gatunków Acis ma mniejsze rozmiary niż Leucojum, tworzy najczęściej pojedyncze kwiaty. W uprawie wymaga bardzo piaszczystego podłoża i ochrony przed mrozem i nadmiernymi opadami. http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Acis Patrz też: http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Leucojum Acis z Edgewood Garden http://aoki2.si.gunma-u.ac.jp/BotanicalGarden/HTMLs/Leucojum-autumnale.html http://131.230.176.4/cgi-bin/dol/dol_terminal.pl?taxon_name=Leucojum_roseum rareplants.co.uk - w katalogu RarePlants ^Top^
Amaryllis	Plemię: Amaryllideae Nazwa pochodzi od imienia pięknej pasterki sycylijskiej, opiewanej przez Wergiliusza. Najstarsza znana rycina A. belladonna, nazywanego wówczas "Narcissus Indicus Maior Rubello flore", autorstwa Pierre'a Valleta, pochodzi z roku 1623, z dzieła "Le jardin du Roy tres Chrestien Loys XIII" (https://archive.org/details/mobot31753003039788/page/22). Amaryllis belladonna L. pochodzi z Południowej Afryki, z obszarów o zimowej porze deszczowej. Rośnie w mniejszych lub większych skupiskach, głównie w południowo-zachodniej i południowej części Kraju Przylądkowego. W przeszłości nazwa Amaryllis była często mylnie używana dla pochodzącego z centralnej i południowej Ameryki rodzaju Hippeastrum. W cieplejszych rejonach uprawiany w gruncie (we Włoszech znany już na początku XVII w., pod nazwą "Donna bella", obecnie liczne odmiany są uprawiane m. in. w Kalifornii, gdzie pojedyncze doniesienia mówią o przypadkach aklimatyzacji tych roślin), u nas - jako roślina doniczkowa (pojemnikowa). Kwitnie późnym latem. W naturalnych warunkach kwitnie tylko w sprzyjających latach (masowo - tylko po pożarach buszu, ściślej - fynbosu), na początku pory deszczowej (luty - kwiecień), wypuszczając później liście (szerokości 2, a długości 35 do 45cm) - stąd nazwa zwyczajowa "naked lady". Na ponadpółmetrowym, pełnym pędzie rozwija się do 12 kwiatów, w kształcie trąbki o długości 10 i średnicy 8cm, barwy od białej do ciemnoróżowej - zależnie od odmiany, pachnących "owocowo", szczególnie intensywnie wieczorem. Wymaga dużej doniczki i niezbyt silnego zasilania nawozami dla roślin kwiatowych. Możliwa jest też - podobno - uprawa w gruncie, w słonecznym, osłoniętym miejscu, w przepuszczalnym podłożu. Cebule (których średnica dochodzi do 10cm) sadzi się wtedy na głębokość 25cm, najlepiej w maju, choć wtedy roślina wypuszcza liście dopiero w następnym sezonie. Możliwe jest też sadzenie jesienią, pamiętać należy o dokładnym okryciu na zimę. Liście rozwijają się wiosną i zasychają zwykle jeszcze przed kwitnieniem, które zaczyna się w sierpniu. Kwitnienie może być nieregularne, zwłaszcza u klonów tworzących łatwo cebulki przybyszowe. Nie lubi przesadzania - w razie konieczności, rozrośnięte kępy dzieli się i przesadza co pięć lat. W uprawie pojemnikowej można próbować pobudzania do kwitnienia przez spalenie na powierzchni podłoża warstwy suchych lisci i gałązek. Rozmnaża się przez cebule przybyszowe lub z nasion. Kwitnienie jest możliwe po 4 - 5 latach. Znane są liczne odmiany uprawne oraz krzyżówki ze spokrewnionymi rodzajami Nerine, Crinum i Brunsvigia. Do najważniejszych, uznanych odmian należą 'Barberton', 'Capetown', 'Jagersfontein' - o kwiatach ciemnoróżowych, 'Johannesburg', 'Kimberley' i 'Spectabilis' - różowe z jaśniejszym środkiem, 'Purpurea' - czerwone i 'Hathor' - białe. Nadają się na kwiaty cięte. W takim przypadku ścina się pędy kwiatowe, gdy pąki są już ukształtowane i wybarwione. W wazonie utrzymują się 7 - 10 dni. Amaryllis paradisicola Snijman & Williamson - gatunek mniej znany, opisany w 1998 r. Występuje na suchym obszarze Richtersveldu, kwitnie po obfitych jesiennych deszczach. W uprawie wymaga podłoża ubogiego w składniki pokarmowe, nie wymaga tak dużego nasłonecznienia jak A. belladonna. Cebule sadzi się w bardzo przepuszczalnym podłożu, z szyjką na powierzchni. Podlewa się je co dwa tygodnie w okresie wzrostu, a zasusza całkowicie w okresie spoczynku. Nie wytwarza cebul przybyszowych, a siewki kwitną po 7 - 8 latach uprawy. To, oraz zaostrzenie przepisów dotyczących ochrony gatunków zagrożonych, powoduje że rośliny te są praktycznie niedostępne w uprawie, poza nielicznymi ośrodkami w RPA. Rośliny są mniejsze niż A. belladonna, kwiaty ciemnoróżowe. (patrz: Graham Duncan, Amaryllis magic) http://pza.sanbi.org/amaryllis-belladonna http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Amaryllis Amaryllis belladonna w Veld and Flora, September 1996 http://www.floriana.ws/FACILE/SENTIERO_VERDE/P/P_T_tabella_Amaryllis.htm ^Top^
Ammocharis	Plemię: Amaryllideae Nazwa pochodzi od greckich słów ammo - piasek i charis - gracja, piękno. Ammocharis był oryginalnie opisany w 1821 r. przez brytyjskiego botanika, wielebnego Williama Herberta, na podstawie egzemplarza gatunku A. coranica. Do niedawna znano sześć gatunków tego rodzaju, pochodzących z Afryki południowej i zwrotnikowej. Z tej liczby pięć gatunków, to rośliny głównie z obszarów o letniej porze deszczowej. Najbardziej znany jest Ammocharis coranica. Szarozielone, taśmowate liście rozkładają się w okresie wegetacji płasko na powierzchni gruntu. Później rozwija się półkulisty kwiatostan, z pachnącymi, czerwonymi kwiatami. W uprawie wymaga suchego okresu spoczynku, w czasie którego znosi nawet krótkie spadki temperatury nieco poniżej 0 stopni. Nawet mała ilość wilgoci w okresie spoczynku pobudza do rozwoju liści i hamuje kwitnienie. Liście ammocharisa zasychają w porze suchej, ale ich dolne partie pozostają przy samej cebuli zielone, przez co wyglądają jak obcięte. Zachowują przy tym zdolnośc do dalszego wzrostu w okresie wegetacji. Cebule osiągaja średnicę do 16 cm. Przesadzać je należy jak najrzadziej, zachowując bryłę korzeniową - od wielkości korzeni zależy kwitnienie rośliny. Podłoże powinno być piaszczyste, z bardzo dobrym drenażem. Podlewanie w okresie wegetacji - co 2 tygodnie, dużą ilością wody. W odróżnieniu od A. longifolia, cebule innych gatunków wytwarzają często po kilka kwiatostanów równocześnie lub jeden po drugim, co wydłuża okres kwitnienia. Rozmnażanie z nasion. Większe gatunki kwitną najwcześniej po 7 - 8 latach, mniejsze, po 3 - 4. Siódmy gatunek Ammocharisa, występujący w Namibii A. deserticola został opisany w roku 2011 przez D. Snijman i H. Kolberga. W ostatnich latach, do rodzaju Ammocharis włączono gatunek A. longifolia, opisywany wcześniej jako Cybistetes longifolia. Rodzaj, którego nazwa pochodziła od greckiego kybistetes, co ma związek z odpadaniem i toczeniem się przekwitłych kwiatostanów (szypułki kwiatów, po ich zapłodnieniu, wydłużają się i twardnieją, owoce tworzą powierzchnię kulistą, a cały owocostan odłamuje się od pędu; owocostany innych gatunków ammocharisa opadają w sąsiedztwie rośliny matecznej i szybko ulegają rozkładowi), zawierał tylko jeden gatunek, C. longifolia, znany już Linneuszowi, ale wyodrębniony w 1939 r. Jest blisko spokrewniony z Crinum i - bardzo blisko - z innymi gatunkami rodzaju Ammocharis, do którego został ponownie włączony. Pochodzi z zachodniej części RPA i Namibii (obszar z zimową porą deszczową), z rejonów o bardzo skąpych opadach. Kwiaty przypominają Crinum lub amarylisa, wyrastają po 20 i więcej na krótkim (do 30cm) pędzie, przed wypuszczeniem liści. Są pachnące, o średnicy ok. 8cm, otwierają się najpierw jako białe, następnie w ciągu doby zmieniają barwę na różową i pozostają takie - według niektórych żródeł - przez kilka tygodni, zależnie od temperatury, według innych autorów są krótkotrwałe. W uprawie wymaga żyznego, bardzo dobrze zdrenowanego podłoża i zachowania w lecie okresu suszy. Nawet minimalna ilość wilgoci może spowodować zachowanie liści na roślinie i brak kwitnienia. Rozmnażanie jest bardzo trudne, ponieważ rośliny nie tworzą cebul przybyszowych, a uprawiane z siewu w idealnych warunkach zakwitają po 8 - 10 latach. Suche owocostany bywają wykorzystywane jako ozdobne. http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Ammocharis oraz: http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Cybistetes http://pza.sanbi.org/ammocharis-longifolia http://biodiversityexplorer.info/plants/amaryllidaceae/ammocharis.htm http://www.mainlyamaryllidsgarden.com/ah/ammocharisandboophone.htm http://www.bihrmann.com/caudiciforms/subs/amm-cor-sub.asp ^Top^
Apodolirion	Plemię: Haemantheae W nazwie - greckie określenie "lilia bez nogi". Obejmujący 6 gatunków rodzaj Apodolirion, pochodzący z Południowej Afryki, głównie ze wschodniej części Kraju Przylądkowego, jest najbliżej spokrewniony z rodzajem Gethyllis. Pojedyncze kwiaty przypominają z wyglądu kwiaty zefirantesa. Białe, różowe lub bladoczerwone płatki kwiatowe są na większej długości zrośnięte w rurkę. Zalążnia pozostaje podczas kwitnienia wewnątrz cebuli, z której wyrasta dopiero po przekwitnięciu. Kwiaty rozwijają się w lecie, owoce dojrzewają przed jesiennymi opadami deszczu, kiedy to pojawiają się liście. Różnice pomiędzy rodzajami Apodolirion i Gethyllis są bardzo subtelne (dotyczą głównie budowy pręcików) i kwestia rozróżniania tych rodzajów jest dyskutowana. Z badań F. Conrada (praca doktorska "Molecular Systematics, Biogeography and Dating of the tribe Haemantheae (Amaryllidaceae) and the Phylogeography of Clivia", University of Cape Town, 2008), wynika, że Apodolirion powinno się umieścić w ramach rodzaju Gethylis. Apodolirion należy do roślin niezwykle trudnych do znalezienia w swoich habitatach - cebula o średnicy 1,5 do 3cm wytwarza w porze deszczowej kilka niewielkich liści szerokości ok. 0,5cm, a w porze suchej, w stanie bezlistnym, pojedyncze kwiaty, wznoszące się ok. 3 do 7cm nad podłożem. Gatunki "przylądkowe" rosną na glebach piaszczystych (A. cedarbergense, A. macowanii) lub na kamienistych zboczach (A. lanceolatum). Apodolirion buchananii, z centralnej i wschodniej części RPA rośnie na stepach i kwitnie po pożarach traw. http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Apodolirion http://speciesnursery.com/photo/bulbs/ http://biodiversityexplorer.info/plants/amaryllidaceae/apodolirion.htm ^Top^
Boophone	Plemię: Amaryllideae Rodzaj Boophone jest rozpowszechniony w Afryce Południowej, częściowo tropikalnej. Z dwóch gatunków, najczęściej spotykany jest B. disticha. Nazwa, pochodząca od greckich słów bous - wół i fonos - zabójstwo, związana jest z silnie toksycznym działaniem cebul tej rośliny. Cebule rosną często na powierzchni gruntu i mogą osiągać do 18cm średnicy, są nawet doniesienia o cebulach 30-centymetrowych. Szarozielone liście, równowąskie, o zwykle pofalowanych brzegach, osiągają często dużą długość i układają się na kształt wachlarza. Gęsty, kulisty kwiatostan, składa się z ok. 100 lub więcej lejkowatych, promienistych kwiatów, barwy różowej, czerwonej lub kremowej. Po przekwitnięciu i zawiązaniu nasion, szypułki kwiatowe wydłużają się i rozpościerają, a kulisty owocostan odłamuje się od wierzchołka pędu i może toczyć się popychany przez wiatr, przy czym często pęka na mniejsze "kawałki". "Po drodze" wysypuje nasiona. Roślina potrzebuje od wykiełkowania do zakwitnięcia siedem i więcej lat, przy tym większość cebul nie tworzy odrostów i rozmnaża się wyłącznie generatywnie. Wymaga dużego pojemnika i powinna być przesadzana jak najrzadziej. Boophone jest rośliną regionów suchych, dlatego w uprawie wymaga bardzo dobrego drenażu (na dnie 30 - 35cm donicy usypuje się ok. 10 cm warstwę dobrze rozłożonego kompostu, resztę wypełnia się grubym piachem, cebulę sadzi się z 1/3 nad podłożem) i ostrożnego podlewania (spotykana jest w kolekcjach sukulentów). Zwłaszcza Boophone haemanthoides var. ernestii-ruschii, pochodzące z górzystych pustyń południowej Namibii, powinno być uprawiane w bardzo suchym, piaszczystym podłożu. Jego kwiatostany, o średnicy 45 - 60cm, również niebieskawe liście są z pewnością warte wysiłku. W okresie spoczynku, wysuszone rośliny znoszą dobrze niskie temperatury, konieczne do zawiązania kwiatów, wytrzymują nawet chwilowe spadki temperatury do kilku stopni poniżej zera. Odmiana ta jest obecnie na granicy wyginięcia w naturze, ze względu na działalność górniczą w rejonie jej występowania. Trudność w uprawie B. disticha stanowi fakt, że naturalny rytm wzrostu i spoczynku konkretnej rośliny zależy od tego, czy pochodzi ona z populacji z regionu o zimowej, czy o letniej porze deszczowej. Te pierwsze, dobrze uprawiane, mogą zakwitnąć po 7 latach uprawy, te drugie - nawet po dziesięciu. B. haematoides jest rośliną o wzroście zimowym, w uprawie kwitnie nieregularnie i bardzo krótko, stąd jej znaczenie jako rośliny ozdobnej raczej z liści. http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Boophone http://www.mainlyamaryllidsgarden.com/ah/ammocharisandboophone.htm http://pza.sanbi.org/boophone-disticha http://www.bihrmann.com/caudiciforms/subs/boo-dis-sub.asp http://www1.pu.edu.tw/~cfchen/bulbs/boop.htm ^Top^
Brunsvigia	Plemię: Amaryllideae Nazwa pochodzi od nazwiska książęcego rodu Brunszwig (Braunschweig), wg P. Vignerona - dedykowana księciu C. W. F. von Braunschweig (1713 - 1780), który sponsorował badania botaniczne L. Heistersa, autora pierwszego opisu rośliny (1755). Do rodzaju Brunsvigia należy ok. 20 gatunków, pochodzących, jak pozostałe Amaryllideae, z Południowej Afryki. Są to rośliny różnych rozmiarów, od kilku centymetrów do ponad metra wysokości, rosnące na suchych, piaszczystych lub kamienistych podłożach, na nizinach lub w górach. Tworzą kuliste, dość luźne kwiatostany, zwykle na krótkich pędach. Kwiaty od białych, przez różowe, do czerwonych, z reguły zygomorficzne (grzbiecistosymetryczne). Szypułki kwiatowe z reguły dłuższe od kwiatów. Zależnie od gatunku, pęd kwiatostanowy może mierzyć od kilkunastu centymetrów do półtora metra. Na przykład Brunsvigia orientalis tworzy kwiatostany o średnicy do 60cm, przypominające kształtem kandelabr o 20 - 80 ramionach, zakończonych czerwonymi, zygomorficznymi kwiatami. W naturze kwiatostan rozwija się w lutym - marcu, podczas gdy liście pojawiają się dopiero w maju, po zaschnięciu kwiatów (zapylanych przez ptaki) i odłamaniu owocostanu z owocami o charakterystycznym, trójkątnym przekroju (kulisty owocostan toczy się po ziemi, pędzony wiatrem i rozsiewa nasiona). Taki cykl rozwojowy jest ściśle związany z rytmem opadów. Wiele gatunków brunswigii kwitnie masowo, w porze suchej, na pustyniach południowej Afryki, dając niezwykły widok. Szczególnie charakterystyczne jest masowe kwitnienie, w sprzyjających latach, B. bosmaniae w okolicach Knersvlakte, czy Vanrhynsdorp (http://biodiversityexplorer.info/plants/amaryllidaceae/brunsvigia_bosmaniae.htm. Brunswigie są dość szeroko rozpowszechnione w Południowej Afryce, przy czym główne centra ich występowania to - obszar z zimową porą deszczową - Namakwaland i Western Cape, oraz obszar z letnią porą deszczową - Góry Smocze w KwaZulu-Natalu. W tym pierwszym regionie brunswigie kwitną jesienią, pod koniec pory suchej, w stanie bezlistnym. W drugim - kwiatostany rozwijają się późnym latem, równocześnie z liśćmi. Kształt, rozmiar i barwa kwiatów zależą od zwierząt, które je zapylają - mogą to być motyle, ćmy czy nawet ptaki - nektarniki. Brunsvigia josephinae jest uważana za największą roślinę w rodzinie - cebule osiągają rozmiar piłki nożnej, kwiatostany dorastają wysokości 1,5 m i więcej. Dla porównania B. comptonii, wytwarzająca kwiatostan z 6 kwiatami, osiąga ok. 15cm. Osiągnięcie przez cebulę rozmiarów wymaganych do zakwitnięcia może trwać od 4 - 6 lat u gatunków karłowatych, do nawet kilkanastu lat u dużych (B. josephinae - 12 - 14 lat i więcej! - przy tym kwitnienie poza siedliskami naturalnymi bywa nieregularne; zawiązek kwiatostanu wymaga do rozwoju odpowiedniej kombinacji jesiennego obniżenia temperatury z pojedynczym, mocnym nawodnieniem). Uprawa analogiczna jak Boophone. Rośliny nie tworzą cebul przybyszowych. Posadzone do właściwego pojemnika nie powinny byc przesadzane przez wiele lat, ze względu na tworzenie trwałych, wrażliwych na uszkodzenie korzeni. Prowadzone są próby rozmnażania brunswigii przez cięcie dojrzałych cebul, jest jednak rzadko stosowane, ze względu na wysoką cenę takich cebul. B. bosmaniae ma liście rozłożone płasko na powierzchni podoża. Pozwala to roślinie na utrzymanie większej niż w otoczeniu wilgotności gleby wokół cebuli. Położone płasko liście mają w nocy temperaturę niższą niż otaczające powietrze, co prawdopodobnie pozwala na skraplanie się pary wodnej lub kondensację kropelek mgły. Brunsvigia jest uważana za rodzaj nie mający znaczenia w ogrodnictwie komercyjnym, nadający się do uprawy dla osób wyspecjalizowanych w wymagających roślinach cebulowych. Potrzebuje dużego pojemnika z bardzo przepuszczalnym, mineralnym podłożem, pełnego słońca i ostrożnego podlewania, z zupełnie suchym okresem spoczynku. Zalecana do uprawy w zimnej szklarni. http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Brunsvigia http://pza.sanbi.org/brunsvigia-orientalis http://pza.sanbi.org/brunsvigia-radulosa (i łącza z tej strony) http://www1.pu.edu.tw/~cfchen/bulbs/brun.htm http://biodiversityexplorer.info/plants/amaryllidaceae/brunsvigia.htm https://botanyphoto.botanicalgarden.ubc.ca/2018/09/brunsvigia-orientalis/ https://botanyphoto.botanicalgarden.ubc.ca/2008/09/brunsvigia-josephinae/ ^Top^
Caliphruria	Plemię: Eucharideae Rodzaj Caliphruria, spokrewniony blisko z rodzajami Eucharis i Eucrosia, jest zaliczany do tzw. tetraploidalnego kladu andyjskiego ("gałęzi" andyjskiej), którego przedstawiciele charakteryzują się liczbą chromosomów 2n = 46, zamiast typowej 22. Cztery gatunki tego rodzaju są endemitami wschodnich zboczy Andów, od Kolumbii do Peru, gdzie rosną w ciepłych, wilgotnych lasach. Wszystkie są bardzo rzadkie i zagrożone wyginięciem. W uprawie spotyka się najczęściej C. korsakoffii (synonim: Eucharis korsakoffii) z północno-środkowego Peru. Caliphruria jest wiecznie zieloną rośliną o 2 - 4 skórzastych, błyszczących liściach, wyrastających na dość długich ogonkach. Cebule osiągają średnicę do 3cm. 10 - 12 kwiatów rozwija się od maja do czerwca. Białe, trwające 1 - 3 dni kwiaty są podobne do kwiatów eucharisa, ale mniejsze, bez przykoronka - pręciki tylko u podstawy zrośnięte. W uprawie wymagają stanowiska jasnego, ale raczej nie bezpośrednio nasłonecznionego, podłoże przepuszczalne, organiczne; nie należy ich zasuszać na zimę, zmniejsza się tylko temperaturę (min. 10 °C) i nawadnianie. www.bloembol.info/caliphru_e.html http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Caliphruria ^Top^
Calostemma	Plemię: Calostemmateae Nazwa pochodzi od greckich słów kallos - piękny i stemma - wieniec. Rodzaj obejmuje dwa gatunki (niektórzy autorzy zastanawiają się, czy nie są to dwie formy jednego gatunku), występujące w południowej Australii, na okresowo zalewanych równinach, ale również na zboczach gór. Na 20 - 60cm pędach rozwijają się kwiatostany zawierające kilka do kilkunastu dwucentymetrowych kwiatów, których płatki i przykoronki mają różne kombinacje barw, od żółtych, przez kremowe i różowe do czerwonych. W warunkach naturalnych rośliny kwitną zwykle w stanie bezlistnym - jasnozielone, 25 - 30cm liście zasychają wcześniej. W Australii bywają uprawiane jako rośliny ogródków skalnych. http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Calostemma www.anbg.gov.au/gnp/gnp7/callostemma-purpureum.html http://plantnet.rbgsyd.nsw.gov.au/cgi-bin/NSWfl.pl?page=nswfl&lvl=sp&name=Calostemma~purpureum ^Top^
Cearanthes	Cearanthes fuscoviolacea Ravenna - nowy, brazylijski gatunek, opisany w 2000 r. (na podstawie okazu zebranego w 1973 r. - http://www.ipni.org/ipni/idPlantNameSearch.do?id=330333-2), bardzo zbliżony do rodzaju Griffinia, zagrożonego wyginięciem endemitu z tropikalnych lasów wschodniej Brazylii. Odkrycie nie zostało dotąd potwierdzone przez innych botaników. Uważa się, że może to być nowy gatunek z rodzaju Griffinia lub forma gatunku już opisanego. Najnowsze badania wskazują, że Cearanthes jest "siostrzanym rodzajem griffinii" ("Towards a molecular phylogeny of the tribe Griffineae (Amaryllidaceae).") ^Top^
Chlidanthus	Plemię: Eustephieae Rodzaj Chlidanthus jest przedstawicielem tetraploidalnego kladu andyjskiego. Nazwa pochodzi od greckich słów chlide - subtelność, delikatność (inne źródła podają: klideio - wspaniały) i anthos - kwiat. 6 gatunków tego rodzaju występuje na zboczach Andów, od Chile i Peru do Boliwii i Argentyny, na obszarach o klimacie podzwrotnikowym z suchymi zimami. Najbardziej znany jest Chlidanthus fragrans - roślina średnich rozmiarów - typowe cebule mają średnicę ok. 3 - 4cm. Ma szarozielone wąskie liście, ok. 20cm długości. Kwiaty ok. 8cm, żółte, pachnące, rozwijają się wczesnym latem, po kilka, na 25cm pędzie. W cieplejszych regionach bywa uprawiany w gruncie - cebule sadzi się wiosną i wykopuje jesienią. W uprawie doniczkowej należy go zasuszać na zimę. http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Chlidanthus http://www.onyxtree.com/flowernur-chlidanthusf.html ^Top^
Clinanthus	Plemię: Clinantheae Rodzaj Clinanthus, wprowadzony przez Herberta w 1821 r., był następnie wlączony do rodzaju Stenomesson, z którego został ponownie wydzielony przez A. Meerowa w roku 2000, na podstawie badań filogenetycznych. Jest przedstawicielem tetraploidalnego kladu andyjskiego. Obejmuje 22 gatunki występujące na zachodnich zboczach Andów, głównie w Peru. Nazwa pochodzi od greckich słów klinein - pochylać się i anthos - kwiat. Kwiaty, barwy od żółtej do czerwonej, mają kształt zwisających trąbek. Liście równowąskie - w odróżnieniu od obecnego rodzaju Stenomesson. www.calflora.net/bloomingplants/stenomesson.html www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Clinanthus ^Top^
Clivia	Plemię: Haemantheae Pochodząca z Południowej Afryki Clivia miniata jest jedną z najbardziej znanych i popularnych roślin z rodziny Amaryllidaceae. Przywieziona do Anglii w połowie XIX wieku, okazała się idealną rośliną pokojową do niedoświetlonych i niedogrzanych europejskich mieszkań. Kwitnące co wiosnę okazy, często dużych rozmiarów, przekazywano w rodzinach z pokolenia na pokolenie. Ze względu na dużą naturalną zmienność i łatwość krzyżowania z innymi gatunkami kliwii, stała się ulubionym obiektem prac hodowlanych licznych amatorów - początkowo w Europie, potem na całym świecie. W wielu krajach działają towarzystwa miłośników i hodowców kliwii. Typowa Clivia miniata jest rośliną wiecznie zieloną, tworzącą wachlarz długich, wąskich, ciemnozielonych liści, spomiędzy których wyrasta pęd kwiatostanowy z pomarańczowymi, dość szeroko otwartymi, lejkowatymi kwiatami w zwartym kwiatostanie. Nazwa gatunkowa związana jest z kolorem kwiatów, przypominającym... minię (tlenek ołowiu, o wzorze Pb₃O₄; polska nazwa, kliwia cynobrowa, pochodzi od siarczku rtęci (II), HgS). Obecnie uprawia się odmiany o liściach różnej szerokości i długości, ciemno- lub jasnozielonych, jednolitych lub z prążkami, białymi lub żółtymi - wzdłuż lub w poprzek, kwiatami od prawie białych do czerwonych, pojedynczymi lub pełnymi, o kwiatostanach luźnych lub zwartych, dużych lub małych... Najwięcej zapewne odmian otrzymują hodowcy chińscy i japońscy. Na załączonym zdjęciu (łącze obok, po lewej) widoczny jest stary okaz C. miniata o szerokich liściach i dużych kwiatach o zapachu przypominającym kwiaty azalii. Drugie zdjęcie przedstawia tzw. C. x cyrtanthiflora (C. z grupy Cyrtanthiflora) - wywodzącą się od otrzymanej w połowie XIX w. krzyżówki C. nobilis x C. miniata. Wiele odmian uprawnych kliwii uzyskano z ich naturalnych siedlisk, wykorzystując wspomnianą, dużą zmienność, zwłaszcza koloru i kształtu kwiatów. W wielu miejscach znaleziono kliwie o kwiatach mniej lub bardziej żółtych, uznane za odrębną odmianę. Obecnie są w uprawie dwie zasadnicze grupy żółtokwitnących C. miniata var. citrina. W kwiatach i owocach żółtych odmian kliwii z grupy 1. nie występują antocyjany (czerwone barwniki). Siewki uzyskane z samozapłodnienia kwiatów lub zapylenia pyłkiem z innej odmiany z tej grupy zachowują tę cechę. Żółte odmiany z grupy 2. wykazują zwykle śladową obecność antocyjanów, w postaci różowych prążków lub plamek na płatkach kwiatów lub owocach. Kwiaty tych odmian, zapylone własnym pyłkiem, dają siewki, których najwyżej połowa ma kwiaty żółte, a reszta, a czasem wszystkie - kwiaty pomarańczowe. Skrzyżowane z odmianami żółtymi z grupy pierwszej (zarówno "1 x 2", jak i "2 x 1") dają, z reguły, 100% siewek o kwiatach pomarańczowych, natomiast krzyżówki żółtych odmian z grupy 2. dają siewki kwitnące z reguły na żółto. Oprócz żółtej odmiany C. miniata var. citrina, opisano również (lata 2005 i 2006) podobne odmiany dwóch innych gatunków: C. gardenii var. citrina i C. robusta var. citrina. W naturze kliwie rosną w cienistych lasach lub górskich parowach Południowej Afryki, na terenach o letnim okresie deszczowym, na podłożu bogatym w próchnicę, przepuszczalnym. Często tworzą całe kępy w nadbrzeżnych lub górskich lasach na wschodzie RPA. Niestety, z rozwojem cywilizacji obszary leśne kurczą się z każdym rokiem i coraz trudniej znaleźć kliwie dzikorosnące. Ponadto obserwuje się rabowanie roślin ze stanowisk naturalnych, ze względu na ich zastosowanie w medycynie ludowej do - jak to określił Duncan (patrz Literatura ) - leczenia "dolegliwości zarówno duchowych, jak i fizjologicznych" (tak naprawdę, wywary z różnych części kliwii mogą wywoływać szereg schorzeń, od podrażnień skóry do ciężkich zatruć). Odkryta kilka lat temu C. mirabilis jest jedynym gatunkiem, który rośnie w zachodniej części RPA, na bardzo małym obszarze górskim, w klimacie z suchym latem i zimową porą deszczową. Gatunek ten, jako jedyny w rodzaju jest przystosowany do długich okresów suszy (wodę magazynują długie, mięsiste korzenie, osiągające do 2cm grubości) i do bezpośredniego nasłonecznienia (liście z charakterystycznym, jasnym paskiem). Rodzaj Clivia, z sześcioma gatunkami, jest jednym z najbardziej prymitywnych przedstawicieli amarylkowatych. Rośliny te nie tworzą cebul, są bylinami o zgrubiałych korzeniach (kłączach). Ich kwiaty są zapylane przez motyle i ptaki. Są najbliżej spokrewnione z rodzajem Cryptostephanus (również nie tworzy cebul) oraz rodzajami: Scadoxus, Haemanthus, Gethyllis i Apodolirion. Pierwsze okazy gatunku Clivia nobilis zostaly zebrane w 1815 r. przy ujściu Great Fish River i przesłane do Anglii, gdzie w 1828 roku John Lindley nadał im tę nazwę ku czci Lady Charlotte Florentine Clive, księżnej Northumberland i szlachetnego rodu Clive (patrz http://www.cliviasociety.org/history/). C. miniata została opisana w 1858 r., początkowo pod nazwą Vallota miniata. Najnowszy gatunek - C. robusta - został opisany w 2004 r. Kliwie mogą osiągać imponujące rozmiary. Clivia robusta dorasta do 1,6m, z liśćmi do 1,8m. Clivia caulescens tworzy z nasad liści tzw. pseudopęd, który może dorastać do 3m długości, płożąc się częściowo na podłożu. Z kolei Clivia gardenii jest chyba rekordzistką w długości okresu dojrzewania owoców, które zawiązane późną jesienią jednego roku dojrzewają zimą następnego, po ok. 15 miesiącach! Uprawiając kliwie trzeba pamiętać, że lubią one rozproszone światło (np. północne lub północnowschodnie okna), żyzne, przepuszczalne podłoże, zmieniane co kilka lat, sporo wilgoci w okresie wiosenno-letnim i sporadyczne podlewanie w zimie, przy obniżonej do kilku - kilkunastu stopni temperaturze. Rozmnażają się przez odrosty, rozdzielane przy okazji przesadzania. Rośliny uzyskane z nasion mogą zakwitnąć równie dobrze po dwóch jak i po dziesięciu latach, mogą się też znacznie różnić od roślin macierzystych. W krajach o ciepłym klimacie, kliwie bywają uprawiane w gruncie. W warunkach hodowlanych uzyskano liczne krzyżówki pomiędzy C. miniata a C. nobilis, C. gardenii oraz C. caulescens. W 2003 r. opisano pierwszą, naturalną krzyżówkę międzygatunkową kliwii, powstałą pomiędzy C. miniata i C. caulescens, a nazwaną C. x nimbicola. Rośliny te znaleziono na obszarze, gdzie pokrywają się zasięgi obu gatunków macierzystych (pogranicze RPA i Swazilandu w okolicach Barbeton). Formalny opis Clivia x nimbicola, jako naturalnego gatunku mieszańcowego (nothospecies) pomiędzy C. miniata a C. caulescens, opublikowano w roku 2006 (Bothalia 36,1 (2006)). Chociaż w połowie XIX w. otrzymano w hodowli krzyżówkę C. nobilis z C. miniata (tzw. C. x cyrtanthiflora), to - pomimo występowania tych gatunków na pokrywających się częściowo obszarach - nie opisano dotąd naturalnych ich krzyżówek, choć istniały niepotwierdzone doniesienia o takich. Prawdopodobną przyczyną jest różna budowa kwiatów, związana z różnymi zwierzętami zapylającymi. Lejkowate kwiaty C. miniata są zapylane przez motyle (opisano w tej roli Papilio demodocus) i inne owady, a rurkowate kwiaty C. nobilis - prawdopodobnie przez ptaki z rodzaju nektarnik (Nectarinia sp.). Pomimo analogicznych różnic, są doniesienia o istnieniu naturalnej krzyżówki pomiędzy C. miniata a C. gardenii, znalezionej w prowincji KwaZulu - Natal, w 2003 r. Spotykane w literaturze informacje o rzekomych krzyżówkach kliwii z likorysem, a nawet hipeastrum są najprawdopodobniej nieprawdziwe. W kwiatostanach kliwii, podobnie jak niektórych innych amarylkowatych, jeżeli nie nastąpiło zapłodnienie pyłkiem z innych egzemplarzy, dochodzi często do samozapłodnienia. Możliwe więc, że wspomniane krzyżówki powstały właśnie w taki sposób (informacje na ten temat były dostępne na nieaktywnych obecnie stronach: http://tech.groups.yahoo.com/group/clivia-enthusiast/message/6980 oraz http://tech.groups.yahoo.com/group/clivia-enthusiast/message/6992). Patrz: http://pza.sanbi.org/search?s=Clivia&=Search - wszystkie znane gatunki http://www.shieldsgardens.com/Clivia/index.html WELCOME TO TOSHI'S PAGE www.cliviasociety.org www.northamericancliviasociety.org Clivia Register ^Top^
Crinum	Plemię Amaryllideae Nazwa pochodzi od greckiego krinon - lilia, ze względu na podobieństwo kwiatów wielu gatunków do lilii. Rodzaj opisany przez Linneusza w Species Plantarum, w 1753 r. Crinum jest blisko spokrewnione z rodzajem Amaryllis, ale w przeciwieństwie do niego występuje w całej strefie zwrotnikowej - od Ameryki, przez Afrykę, Azję po Australię. Jest to spowodowane przystosowaniem nasion do przenoszenia przez wodę, również słoną. Rodzaj obejmuje 60 - 70 gatunków, z których wiele rośnie na terenach podmokłych, a nawet w zbiornikach wodnych i strumieniach. Niektóre gatunki południowoafrykańskie są natomiast typowymi geofitami, które w porze suchej zasychają. W uprawie najczęściej spotyka się Crinum x powellii, powstałe przez skrzyżowanie C. bulbispermum z C. moorei. Są to duże rośliny, nadające się raczej na duże tarasy lub werandy niż do mieszkania. Mają długie, nawet ponadmetrowe liście, wyrastające z długiej szyjki cebulowej. Późnym latem na podobnej długości pędzie wyrasta kwiatostan z dużymi, różowymi lub białymi kwiatami. W okresie wzrostu wymagają dobrego nawadniania, w zimie pozostają w stanie ulistnionym, ale należy zmniejszyć temperaturę i podlewanie. Uprawa w gruncie, jako rośliny sadzonej wiosną i wykopywanej jesienią jest również możliwa, należy jednak pamiętać, że wzrost w kolejnym sezonie zależy od stanu zachowanej bryły korzeniowej. Spotyka się nawet doniesienia o uprawie C. x powelli i C. bulbispermum w gruncie, w tzw. strefie klimatycznej 5, co odpowiada polskim warunkom (Crinum bulbispermum display). W ciepłych krajach liczne gatunki i niezliczone odmiany uprawne krinum są szeroko rozpowszechnione w ogrodach, niektóre wymagają bardzo dobrego okrycia na zimę lub uprawy pojemnikowej. Znane są też krzyżówki międzyrodzajowe z amarylisem i ammocharisem. Cechą, która z reguły odróżnia gatunki krinum od krzyżówek, jest łatwe tworzenie cebul przybyszowych przez te ostatnie, podczas gdy gatunki rozmnażają się przede wszystkim przez nasiona. W uprawie są również gatunki typowo wodne - nadające się do dużych akwariów Crinum natans (pochodzi z Afryki zwrotnikowej, liście metrowe, szerokości 8cm) i C. thaianum (pochodzi z Tajlandii, liście w uprawie do 1,5m) oraz znacznie mniejsze C. purpurascens (z Ameryki Środkowej i Południowej, liście 3x30cm). Crinum campanulatum w witrynie Plants of southern Africa i łącza z tej strony http://www.crinum.org/ Crinum w witrynie Pacific Bulb Society Gatunki akwaryjne: W. S. Żdanow, Akwariumnyje rastienija, Liesnaja promyszliennost', Moskwa 1987 http://www.roslinyakwariowe.pl/baza/ (3 gatunki krinum) ^Top^
Crossyne	Plemię: Amaryllideae Dwa gatunki rodzaju Crossyne pochodzą z Południowej Afryki. Zostały niedawno wydzielone z rodzaju Boophone, od którego różnią się m. in. budową owoców. Bardziej znany, Crossyne flava, rośnie na kamienistych stokach, ma liście, z których brzegów wyrastają gęste włoski. Wiosną wytwarza gęsty kwiatostan z żółtymi, drobnymi (2 - 3cm) kwiatami, których liczba dochodzi do 200. Cebula osiąga do 13cm średnicy, kwiatostan dorasta do 50cm, natomiast szerokie, nawet do 11cm, liście rozkładają się zwykle na powierzchni podłoża. Po zapyleniu tworzy kulisty, suchy owocostan, łatwo odpadający od pędu. Uprawia się podobnie jak Amaryllis. http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Crossyne http://biodiversityexplorer.info/plants/amaryllidaceae/crossyne.htm ^Top^
Cryptostephanus	Plemię: Haemantheae Pochodzący z Afryki zwrotnikowej Cryptostephanus jest blisko spokrewniony z kliwią i, podobnie jak ona, nie wytwarza cebul. Nazwa pochodzi od słów cryptos i stephanus, co oznacza "ukryta korona", od charakterystycznego, małego, łuskowatego przykoronka. Znane są 3 (wg Meerowa - 2) gatunki. C. vansoni, najczęściej spotykany w uprawie, występujący na wschodzie Zimbabwe, ma kwiaty nieduże, białe lub jasnoróżowe, z przykoronkiem białym lub różowym, zebrane po kilkadziesiąt w kwiatostany. Jego stanowiska przypominają stanowiska kliwii z obszarów o letniej porze deszczowej (górskie lasy, w których na skalistym podłożu znajduje się warstwa próchnicy). Rośliny te są zimozielone. C. haemanthoides, z Kenii i Tanzanii i C. densiflorus, z Angoli i północnej Namibii, mają kwiaty czerwonobrązowe z jaśniejszym przykoronkiem, zebrane w gęste kwiatostany. Ich szarozielone liście zasychają w porze suchej. Liczba chromosomów wynosi 2n = 24 (u kliwii: 22). Rośliny te występują na sawannach lub w jasnych lasach środkowej i wschodniej Afryki. pza.sanbi.org/cryptostephanus - w serwisie PlantZAfrica http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Cryptostephanus http://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/species.php?species_id=115140 C. haemanthoides - "cały" oraz jego kwiaty http://www.biodiversityexplorer.info/plants/amaryllidaceae/cryptostephanus_vansonii.htm ^Top^
Cyrtanthus	Plemię: Cyrtantheae Nazwa - od greckich słów kyrtos - krzywy, wygięty i anthos - kwiat. Wydzielony niedawno jako odrębne plemię afrykańskiej gałęzi amarylkowatych. Rodzaj obejmujący ponad pięćdziesiąt gatunków, pochodzących głównie z Południowej Afryki, jedynie nieliczne występują w Afryce wschodniej. Spotyka się je w różnych środowiskach - od stale wilgotnych brzegów rzek lub lasów, gdzie mogą nawet rosnąć jako epifity, przez obszary z okresowymi pożarami, do prawie pustynnych. Również wymagania tych roślin w uprawie są tak różne, że obok gatunków nadających się praktycznie dla każdego amatora spotyka się takie, które potrafią uprawiać jedynie najlepsi specjaliści, znający dokładnie warunki panujące w ich naturalnych siedliskach. Generalne zasady to: podłoże dość żyzne (kompost, powoli działające nawozy bogate w fosfor i potas, ubogie w azot) ale bardzo dobrze zdrenowane (dodatek piasku, pumeksu itp.), umiarkowane podlewanie w okresie wzrostu - gdy podłoże prawie zupełnie wyschnie, zupełne zasuszenie w okresie spoczynku, z wyjątkiem gatunków wiecznie zielonych, stanowisko jasne, ale (też z wyjątkami) nie w pełnym słońcu (np. okno wschodnie). Najbardziej wrażliwe gatunki wymagają podłoża zawierającego praktycznie sam piasek i żwir, przy czym nawet 2/3 cebuli powinno pozostawać nad jego powierzchnią. W podlewaniu tych roślin obowiązuje zasada "w razie wątpliwości - nie podlewać". Trzeba przy tym wiedzieć, czy dana roślina pochodzi z regionu o porze deszczowej w lecie, czy w zimie. Trwają prace nad ustaleniem wymagań uprawowych gatunków, tzw. Fire Lilies, które w naturze kwitną wyłącznie po pożarach buszu (fynbosu), co zdarza się czasem raz na 20 lat i rzadziej. Ponadto, w RPA prowadzi się prace hodowlane nad uzyskaniem krzyżówek, które, zachowując walory ozdobne "trudnych" gatunków, będą łatwe w uprawie. (Patrz: Cyrtanthus by G. D. Duncan oraz Fire-lilies by Pat Brown and Dave Le Maitre, na stronie Information Library. Veld & Flora 1990, w witrynie PlantZAfrica.) Najbardziej znany i rozpowszechniony w uprawie jest Cyrtanthus elatus, znany dawniej pod nazwą Vallota speciosa. Jest to roślina należąca do grupy wiecznie zielonych, lubiąca jasne stanowiska, gdzie późnym latem potrafi rozwinąć nawet 2 - 3 kwiatostany, z pięknymi, zwykle czerwonymi kwiatami. Obecnie są znane również odmiany o kwiatach białych i różowych. Wszystkie bywają uprawiane na kwiat cięty. Zimą potrzebują okresu spoczynku z obniżoną temperaturą i sporadycznym nawadnianiem. Liście są wąskie, ciemnozielone, długości do 25cm, pęd kwiatostanowy osiąga do 30cm. C. elatus należy do gatunków o kwiatach "prostych", otwierających się symetrycznie, "do góry". Wiele gatunków ma kwiaty w kształcie charakterystycznie wygiętych trąbek, skierowanych do dołu. Spotyka się kwiaty od białych, przez różowe, żółte, kremowe, do czerwonych. Również liście różnych gatunków są od bardzo wąskich, "trawiastych", do szerokich oraz od prostych, do skręconych śrubowo. http://pza.sanbi.org/cyrtanthus oraz opisy kilku gatunków, które można znaleźć w spisie: http://pza.sanbi.org/search?s=cyrtanthus&=Search http://www.mainlyamaryllidsgarden.com/ah/cyrtanthus.htm http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Cyrtanthus https://botanyphoto.botanicalgarden.ubc.ca/2006/09/cyrtanthus-epiphyticus/ ^Top^
Eithea	Plemię: Hippeastreae Rodzaj Eithea, blisko spokrewniony z rodzajem Rodophiala, występujący w południowej Brazylii, został zaproponowany przez Ravennę w roku 2002, po okresie przypisywania tej rośliny do różnych rodzajów, od Hippeastrum, przez Griffinia do odrębnego Griffiniopsis. Do niedawna znano tylko jeden gatunek Eithea blumenavia, z deszczowych lasów z okolic Sao Paulo. E. blumenavia jest szerzej znana pod dawną nazwą Hippeastrum blumenavia. Jest dość łatwa w uprawie. Wymaga przepuszczalnego podłoża, zacienionego stanowiska, obfitego podlewania w lecie i bardzo oszczędnego w zimie, przy obniżonej temperaturze. Wytwarza 2 do 8 pięknych, biało-różowych (prążkowanych) kwiatów o średnicy ok. 7 cm na ok. 15 cm pędzie. Od końca lat 90-tych XX w. pojawiały się informacje o innym gatunku, nazywanym roboczo Eithea sp. 'Piracicaba' lub E. piracicabae. Gatunek ten, uznany za krytycznie zagrożony, występujący w tej samej okolicy, opisano formalnie dopiero w sierpniu 2017 r., jako E. lagopaivae (Campos-Rocha A, Meerow AW, Lopes EFM, Semir J, Mayer JLS, Dutilh JHA (2017) Eithea lagopaivae, a new critically endangered species in the previously monotypic genus Eithea Ravenna (Amaryllidaceae). PhytoKeys 85: 4558. https://doi.org/10.3897/phytokeys.58.13369). http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Eithea https://www.brazilplants.com/amaryllidaceae/eithea-blumenavia.html https://www.brazilplants.com/amaryllidaceae/eithea-piracicaba.html http://www1.pu.edu.tw/~cfchen/bulbs/eith.htm ^Top^
Eucharis	Plemię: Eucharideae Nazwa pochodzi od imienia nimfy z mitologii greckiej, oznaczającego "prawdziwy wdzięk". Rodzaj obejmuje 16 gatunków, występujących od wschodnich zboczy Andów, przez Amazonię, do Ameryki Środkowej. Eucharis, obok rodzajów Caliphruria, Urceolina i Plagiolirion wchodzi w skład plemienia Eucharideae, należącego do tetraploidalnego kladu andyjskiego (2n = 46). Bliskie pokrewieństwo pozwoliło uzyskać hybrydy międzyrodzajowe: xCalicharis = Caliphruria x Eucharis oraz xUrceocharis = Urceolina x Eucharis. Najbardziej znany Eucharis amazonica (syn. E. grandiflora), wbrew nazwie nie pochodzi z Amazonii lecz z Andów Peruwiańskich i Kolumbijskich. Tworzy gęstą kępę dużych (szerokości do 15cm, długości do 30cm), ciemnozielonych, błyszczących liści - owalnych, z ogonkami, a właściwie tzw. pseudoogonkami liściowymi (przypominają kształtem liście funkii (Hosta)). Na pędzie długości do 60cm rozwija się 3 do 6 pachnących, białych, "porcelanowych", kwiatów, z dużym przykoronkiem, powstałym ze zrośnięcia się nasad pręcików. Wymaga przepuszczalnego podłoża, regularnego podlewania w okresie wzrostu i kwitnięcia oraz minimalnego nawadniania w zimie. Kwitnie wiosną, ale zmniejszając podlewanie w lecie można doprowadzić do ponownego zakwitnięcia jesienią. Kwiaty są bardzo trwałe, nadają się do cięcia. Dobrze rosną w miejscach o rozproszonym oświetleniu i umiarkowanej temperaturze. http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Eucharis http://www.swiatkwiatow.pl/poradnik-ogrodniczy/eucharis-uprawa-i-pielegnacja-id393.html https://botanyphoto.botanicalgarden.ubc.ca/2005/11/eucharis-amazonica/ Systematics of the Amazon Lilies, Eucharis and Caliphruria (Amaryllidaceae) A. Meerow ^Top^
Eucrosia	Plemię: Stenomesseae Nazwa - od greckiego "piękna frędzla". Rodzaj Eucrosia obejmuje 8 gatunków pochodzących z lasów Ekwadoru i Peru. Należy do tetraploidalnego kladu andyjskiego (jedna z publikacji podaje nawet 2n = 68). Kwiaty eukrozji mają pręciki i słupek dłuższe od płatków - u niektórych gatunków nawet wielokrotnie. Eukrozje są roślinami górskich lasów. Kwitną wiosną, potem rozwijają jasnozielone, eliptyczne liście, które zasychają na zimę. W uprawie najpopularniejsza jest E. bicolor. Wymaga lekko zacienionego stanowiska i okresu spoczynku w zimie. Przechowując cebule w odpowiedniej temperaturze można regulować okres kwitnienia. www.sacha.org/famil/a_to_m/amaryl.htm http://www.rareflora.com/eucrosiabi.htm http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Eucrosia ^Top^
Eustephia	Plemię: Eustephieae Nazwa - od greckiego "piękna korona". Obejmujący 4(?) gatunki rodzaj Eustephia to kolejny element tetraploidalnego kladu andyjskiego. Pochodzi z Peru, Boliwii i Argentyny. Najbardziej znana jest E. jujuyensis (gatunek nie posiadający oficjalnego opisu botanicznego). Jest to nieduża roślina cebulowa, o zwisających, pomarańczowych, trąbkowych kwiatach, zebranych po kilka - kilkanaście w kwiatostanie. Liście są wąskie, jasnozielone. Kwitnie w lecie, może być uprawiana w gruncie (cebule wykopuje się na zimę), albo jako roślina doniczkowa, z odpowiednim okresem spoczynku w zimie. http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Eustephia ^Top^
Galanthus	Plemię: Galantheae Nazwa rodzaju Galanthus pochodzi od greckich słów gala - mleko i anthos - kwiat. Polska nazwa - śnieżyczka - może być kojarzona nie tylko z kolorem kwiatów, ale, przede wszystkim, z bardzo wczesnym okresem kwitnienia gatunku G. nivalis - śnieżyczka przebiśnieg. Obejmuje około 20 gatunków, rosnących dziko od Pirenejów przez północną i wschodnią część rejonu Morza Śródziemnego, po Zakaukazie i Iran. Należą do nielicznych rodzajów amarylkowatych, znoszących zimowanie w gruncie, w strefie klimatu umiarkowanego. Należą do tzw. kladu euroazjatyckiego. W budowie kwiatów charakterystyczne są płatki wewnętrznego okółka - wcięte, z charakterystycznymi, zwykle zielonymi plamkami, dwa razy krótsze od płatków okółka zewnętrznego. U odmian pełnych płatki wewnętrzne są zwielokrotnione. Śnieżyczki są lubianymi, powszechnie uprawianymi roślinami ogrodowymi. Najlepiej czują się na stanowiskach lekko ocienionych, o przepuszczalnym, niezbyt wilgotnym podłożu. Cebule sadzi się jesienią i uprawia w jednym miejscu przez kilka lat. W uprawie są dziesiątki odmian kilku gatunków śnieżyczki, różniących się nieznacznie budową kwiatów, liczbą płatków, barwą i kształtem plamki na płatkach. Należy zaznaczyć, że pełne docenienie walorów poszczególnych odmian wymaga od "galantofilów" sporego poświęcenia - ich oglądanie wymaga zwiedzania ogrodu w pozycji mocno schylonej i to w lutym lub marcu (porównaj: [pbs] Galanthus--TOW). http://www.judyssnowdrops.co.uk/index.html https://www.colesbournegardens.org.uk/the-garden/snowdrops.html ^Top^
Gethyllis	Plemię: Haemantheae Rodzaj Gethyllis obejmuje ponad 30 gatunków, występujących w południowej Namibii i zachodniej części RPA, na terenach o bardzo słabych opadach zimowych i suchym lecie. Rośliny te przystosowały się doskonale do tak niesprzyjających warunków. W porze deszczowej wytwarzają wąskie, szarozielone liście, zebrane w kępkę na kształt pędzla lub poskręcane spiralnie, u niektórych gatunków - owłosione. W porze suchej wytwarzają nieduże, białe lub różowe kwiaty, u większości gatunków pojedyncze, wyrastające bezpośrednio z cebuli, tak że zalążnia pozostaje pod ziemią (co, prawdopodobnie, zapewnia jej niższą od otoczenia temperaturę), gdzie również rozwija się owoc, wyrastający nad powierzchnię dopiero przy wzroście liści. Resztki zaschniętych liści chronią delikatny kwiat przed kontaktem z nagrzanym gruntem. Kwiaty pojawiają się zwykle masowo, po przejściu chłodnego frontu atmosferycznego (według niektórych autorów, rośliny reagują na zmiany ciśnienia), co ma zapewnić najlepsze warunki do zapylenia. Podobnie jak inne rośliny cebulowe z półpustyń zachodniej RPA, getylisy są trudne do znalezienia w swoich siedliskach - kwitnienie wyprzedza o kilka miesięcy owocowanie i wzrost liści, rośliny są przy tym niewielkie - rzadko przekraczają 15cm, nadziemna część kwiatu - 2 do 7cm . Jak wynika z powyższego, uprawa getylisów jest wyjątkowo trudna, wymaga stworzenia roślinom warunków przypominających ich naturalne środowisko. Nazwa pochodzi od greckiego gethyon, co oznacza cebulę lub por - wydłużona szyjka cebuli getylisa, otoczona zaschniętymi nasadami liści może przypominać wyglądem pora. Charakterystyczna dla kwiatów wielu gatunków getylisa jest wyjątkowa, duża liczba pręcików, nawet 18 do ponad 30. Podłużne, jagodowate owoce długości kilku centymetrów zawierają liczne, niewielkie, okrągłe nasiona. Liczba chromosomów jest nietypowo niska - 2n = 12. Z najnowszych badań filogenetycznych wynika, że niektóre gatunki rodzaju Gathyllis są bliżej spokrewnione z rodzajem Apodolirion niż z pozostałymi gatunkami własnego rodzaju. Należy się zatem spodziewać zmian w ich systematyce. Nalewki z aromatycznych owoców i wyciągi z kwiatów getylisów znalazły zastosowanie w medycynie ludowej, a same suszone owoce bywały stosowane do "nawaniania" pomieszczeń, czy szaf z odzieżą (porównaj: Kukumakranka by C. Lighton oraz Kukumakranka - past and present by W. Litved: Veld & Flora Articles, w witrynie PlantZAfrica, Information Library, Veld & Flora 1992.) . http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Gethyllis http://pza.sanbi.org/gethyllis http://www1.pu.edu.tw/~cfchen/bulbs/geth.htm http://www.biodiversityexplorer.info/plants/amaryllidaceae/gethyllis.htm https://www.rareplants.co.uk/?s=Gethyllis&post_type=product ^Top^
Griffinia	Plemię: Griffineae Nazwa upamiętnia angielskiego ogrodnika i botanika D. Griffina. 15 gatunków rodzaju Griffinia pochodzi z Brazylii, głównie z lasów deszczowych. Wchodzą w skład tzw. kladu hippeastroid, w gałęzi amerykańskiej amarylkowatych. Obok rodzaju Worsleya należą do nielicznych przedstawicieli rodziny, kwitnących na niebiesko i fioletowo. Grifinie są w naturze zagrożone wygnięciem ze względu na postępujące wycinanie lasów w Brazylii. Większość gatunków ma kwiaty silnie zygomorficzne, z jednym płatkiem odchylonym od grupy pozostałych pięciu, fioletowe, fioletowo-białe, niebieskie lub białe (podrodzaj Hyline - białe kwiaty, otwierające się nocą). U niektórych gatunków brak jednego z pręcików. Liście zwykle szerokie, ciemnozielone, czasem jasno nakrapiane, zwykle ogonkowe. Typowa liczba chromosomów, 2n = 20. Griffinie mogą być uprawiane jako rośliny szklarniowe, wymagają cienistego stanowiska, przepuszczalnego podłoża i ciepłego, wilgotnego mikroklimatu. W krajach o ciepłym, wilgotnym klimacie są często uprawiane w gruncie. Choć większość gatunków nie przechodzi wyraźnego okresu spoczynku, niektóre wymagają obniżenia temperatury w zimie i kilkutygodniowego zmniejszenia podlewania w lecie. http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Griffinia https://www.brazilplants.com/amaryllidaceae/fotoamaryllidaceae-4.html http://www1.pu.edu.tw/~cfchen/bulbs/grif.htm ^Top^
Habranthus	Plemię: Hippeastreae Nazwa od greckich habros - elegancki, uroczy i anthos - kwiat. Rodzaj Habranthus należy do kladu Hippeastroid, w gałęzi amerykańskiej amarylkowatych. Obejmuje co najmniej 14 gatunków, w tym zaliczane wcześniej do odrębnych rodzajów Haylockia i Pyrolirion. Jest blisko spokrewniony z rodzajem Zephyranthes, od którego różni się, m. in., budową kwiatów i nasion. Występuje od Ameryki Południowej, przez Środkową, po południowe stany USA. Ma kwiaty pojedyncze, kilkucentymetrowe, ustawione pod kątem do pędu (u zefirantesa - prosto do góry), barwy od białej przez różową, do liliowej lub żółte do pomarańczowych. Szczególnie ładne są kwiaty H. tubispathus - wewnątrz żółte z brązową gardzielą, z zewnątrz brązowe. Pęd kwiatowy i wąskie, "trawiaste" liście osiągają do ok. 20 cm. Uprawia się je podobnie jak zefirantesy, w doniczkach lub w gruncie, najlepiej sadzone w kępach po kilkanaście cebul. Lubią stanowiska słoneczne, z przepuszczalnym podłożem. Z roślin zaliczanych wcześniej do odrębnego rodzaju Pyrolirion (od greckiego "lilia z ognia", czy "ognista lilia") najbardziej znany jest P. aureum (obecnie: Habranthus aureus), który ma pojedyncze, żółte kwiaty z brązowymi prążkami, podobne do kwiatów zefirantesa. Pochodzenie: Andy - Peru, Boliwia. W Europie uprawiany w zimnej szklarni. Niektórzy autorzy podają, że rodzaj Pyrolirion jest nadal aktualny i włączają go do plemienia Eustephieae - patrz: http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Pyrolirion, czy na nieaktywnej już stronie P. Vignerona (mimo zaliczenia go do plemienia Hippeastreae na kladogramie i wbrew ustaleniom A. Meerowa z 2000 r.). Ponadto, gatunek P. albicans został przez Ravennę uznany za należący do odrębnego rodzaju i opisany w 2009 r. jako Leucothauma albicans, co nie zostało dotąd potwierdzone przez innych autorów. Habrantus - patrz: http://www.mainlyamaryllidsgarden.com/bulblist.php - wybrać łącze z listy http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Habranthus ^Top^
Haemanthus	Plemię: Haemantheae Nazwa - od greckich słów haima - krew i anthos - kwiat, związana jest z kolorem kwiatów niektórych gatunków - pierwszy, opisany w Europie, w 1605 r. gatunek, to H. coccineus. Rodzaj Haemanthus obejmuje 22 gatunki pochodzące z RPA i Namibii, w większości zagrożone wyginięciem. Nazwą tą do niedawna obejmowano tak znane rośliny, jak krasnokwiat Katarzyny, który obecnie zaliczany jest do odrębnego rodzaju Scadoxus. Do rodzaju Haemanthus należą rośliny cebulowe, wytwarzające szerokie, grube, równowąskie liście, wyrastające bezpośrednio z cebuli. Kwiatostan, złożony z małych kwiatów, otoczonych czterema lub więcej podsadkami, sprawia wrażenie jednego, dużego kwiatu - barwne, niezasychające podsadki stanowią główną powabnię. Kwitnie równocześnie z rozwojem liści, na początku zimowej pory deszczowej. Owoce jagodowate, barwne, z owalnymi, mięsistymi nasionami. 2n = 16. W uprawie kwitnie zwykle późnym latem. Często spotykanym gatunkiem jest bardzo łatwy w uprawie H. albiflos, zwany "językami teściowej", z niepozornymi, białymi kwiatami. Inne gatunki kwitną na czerwono lub różowo. Większość wymaga warunków jak inne amarylkowate z Południowej Afryki, jedynie H. albiflos (i podobne gatunki) powinien mieć stanowisko cieniste i nie zasusza się go całkowicie, pamiętać jednak należy o bardzo przepuszczalnym podłożu (nawet do 50% piasku). http://www.mainlyamaryllidsgarden.com/ah/haemanthus.htm http://pza.sanbi.org/search?s=haemanthus&=Search http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Haemanthus http://www.shieldsgardens.com/amaryllids/haemanthus.html http://www.shieldsgardens.com/Blogs/Garden/201112.html#e1 https://botanyphoto.botanicalgarden.ubc.ca/2017/04/haemanthus-albiflos/ ^Top^
Hannonia	Plemię: Galantheae Rodzaj Hannonia zawiera tylko jeden gatunek H. hesperidum , pochodzący z Maroka, gdzie rośnie na skalistych terenach nadbrzeżnych. Niewielkie rośliny o wąskich liściach (20cm x 2mm) i promienistych kwiatach, o wąskich płatkach barwy białej lub zielonkawej (płatki z zielonym paskiem na zewnętrznej stronie). Kwitnie późnym latem lub jesienią. Ok. 3cm średnicy kwiaty, osadzone po kilka (dwa?) na 10cm pędzie trwają jeden dzień. Hannonia bywa uprawiana w zimnych szklarniach, w bardzo piaszczystym podłożu, nawadnianym oszczędnie w zimie, zasuszanym w lecie. http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Hannonia ^Top^
Hessea	Plemię: Amaryllideae Nazwa dedykowana XVIII-wiecznemu botanikowi i podróżnikowi P. Hesse. Rodzaj Hessea obejmuje 13 gatunków, pochodzących z Południowej Afryki, spokrewnionych z rodzajami Crossyne, Namaquanula i Strumaria. Niewielkie rośliny (wysokość - kilkanaście cm, średnica kwiatów - 2 - 3cm), które letnią porę suchą przeczekują w formie cebul. Jesienią rozwijają liście, które całkowicie zasychają na wiosnę, po przekwitnięciu. W uprawie wymagają całkowitego zasuszenia w lecie. Kwiaty drobne, promieniste, od białych do ciemnoróżowych, często z ciemniejszym środkiem, tworzące półkulisty baldaszek. http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Hessea http://www.biodiversityexplorer.info/plants/amaryllidaceae/hessea.htm http://www.botanic.jp/plants-ha/heszey.htm http://www.mainlyamaryllidsgarden.com/ah/sa.htm http://www1.pu.edu.tw/~wuf/bulbs/hess.htm ^Top^
Hieronymiella	Plemię: Eustephieae Nazwa dedykowana botanikowi G. H. E. W. Hieronymusowi (1846 - 1921). Rodzaj Hieronymiella to 6 gatunków, spokrewnionych z chlidantusem i eustefią, wchodzących w skład tetraploidalnego kladu andyjskiego. Występuje w górach, w północno-zachodniej Argentynie i Boliwii. Wąskie liście przypominają liście narcyzów. H. aurea ma kwiatostan złożony z 5 - 10 dużych, pachnących kwiatów, które wyglądem również przypominają narcyzy - są żólte i mają duży, trąbkowy przykoronek. Inne gatunki mają kwiaty różnych barw - białe, szerokootwarte, z charakterystycznym, płaskim, podzielonym przykoronkiem (H. clidanthoides), do czerwonych, trąbkowych (H. argentina). http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Hieronymiella ^Top^
Hippeastrum	Plemię: Hippeastreae Rodzaj Hippeastrum, którego nazwa pochodzi od greckich słów hippeus, hippeos - jeździec, rycerz i astron - gwiazda, obejmujący ok. 60 gatunków, jest przedstawicielem diploidalnej części (2n = 22 - z reguły) amerykańskiej gałęzi amarylkowatych. Jest chyba najpopularniejszym przedstawicielem rodziny, kojarzonym do dziś przez wiele osób z nazwą "amarylis", choć z południowoafrykańskim amarylisem łączy go dość dalekie pokrewieństwo (oraz "poplątana" historia nazwy - patrz: Opis rodziny). Pochodzi z Ameryki Południowej, z obszaru od Argentyny po Meksyk, głównie z Brazylii. Istnieją nawet gatunki rosnące jako epifity w wilgotnych, górskich lasach Brazylii. Hippeastrum jest rośliną o dużych cebulach, z których wyrastają dość szerokie liście. Na jednym lub dwóch pędach kwiatostanowych rozwija się 2 - 6 kwiatów, które zależnie od gatunku są mniej lub bardziej grzbiecistosymetryczne, rzadko - promieniste. Symetria grzbiecista jest szczególnie mocno zaznaczona u gatunków zapylanych przez kolibry. Kwiaty mają często kształt krótszej lub dłuższej trąbki. Płatki u gatunków botanicznych są zwykle wąskie. Barwa - od białej i zielonej, przez pomarańczową, różową, do czerwonej. Częste są kwiaty z ciemniejszym prążkowaniem lub gardzielą. W Europie zaczęto uprawiać hipeastrum w początkach XVIII wieku (H. reginae). W 1799 r., w Anglii, niejaki Johnson otrzymał hybrydę H. reginae x H. vittatum, która pod nazwą H. x johnsonii była popularna w uprawie jeszcze w połowie XX w. W roku 1830 znano już około 100 krzyżówek hipeastrum. Obecnie są uprawiane setki różnych mieszańców, o cechach wręcz "programowanych" przez hodowców z całego świata: kwiaty białe, różowe, czerwone, fioletowe, żółte, zielone, jednobarwne lub żyłkowane w różnych kolorach, olbrzymie (powyżej 20cm średnicy, na pędach ponadpółmetrowych), średnie i miniaturowe, pojedyncze lub pełne, symetryczne lub fantazyjnych kształtów, pojawiające się raz w roku lub kilkakrotnie, rośliny o liściach jednolitych lub prążkowanych... Kiedy, pod koniec XX w., pojawiło się zapotrzebowanie zaawansowanych amatorów na gatunki botaniczne hipeastrum, okazało się, że wiele z nich praktycznie zniknęło ze swoich naturalnych siedlisk, zarówno ze względu na postępujące wycinanie lasów, jak i ze względu na rabunkowe pozyskiwanie cebul w przeszłości. Hipeastra hybrydowe są (najczęściej) bardzo łatwe w uprawie. Wymagają jasnego miejsca, ale nie bezpośrednio nasłonecznionego. Dobrze rosną np. wystawione do ogrodu, w lekko zacienionym miejscu. Przy uprawie na parapecie okiennym zalecane jest zwykle pełne nasłonecznienie. W okresie wegetacji należy je regularnie podlewać i zasilać. Od września należy zakończyć podlewanie (niektórzy zalecają wcześniejsze przerwanie wegetacji). Po wstępnym zasuszeniu roślin wskazane jest obcięcie liści kilka centymetrów nad cebulą i ustawienie doniczki w miejscu suchym, dość chłodnym i zacienionym (tu niektórzy autorzy twierdzą, że kluczowe jest zimowe zmniejszenie temperatury, a nie całkowite zasuszenie, czy obcinanie liści; widziałem wiele kwitnących okazów, które w ogóle nie były zasuszane). Na wiosnę należy przenieść doniczkę do cieplejszego, jasnego pomieszczenia i lekko podlać. Regularne podlewanie zaczyna się po przekwitnięciu, gdy cebula wypuści nowe liście. Podręczniki kwiaciarskie podają sposoby na uzyskanie kwiatów na konkretny termin. Wymaga to zwykle dość precyzyjnego regulowania temperatury (typowo: 8 - 10 tygodni przy 13°C, ew. dalsze przechowywanie przy 5°C; uwaga: okres od zwiększenia temperatury do 20°C do zakwitnięcia zależy od odmiany i może wynosić od 4 do nawet 12 tygodni). Również długość okresu kwitnienia zależy do temperatury - kwiaty najdłużej utrzymują się w temperaturze 16 - 18°C. Należy dodać, że uprawa gatunków "botanicznych" hipeastrum jest, na ogół, znacznie trudniejsza i wymaga znajomości indywidualnych wymagań każdego z nich. W ostatnich latach cebule uprawnych odmian hipeastrum bywają dostępne w sprzedaży nawet w supermarketach. W naszych warunkach są to najczęściej cebule uprawiane na skalę przemysłową w Holandii. Na Zachodzie dostępne są również rośliny pochodzące z wielkoskalowych upraw w Brazylii, Izraelu, czy RPA. Oprócz cebul sprzedawanych luzem lub w perforowanych woreczkach foliowych, całkowicie zasuszonych po zbiorze - dla wygody transportu i handlu, spotyka się rzadziej cebule posadzone w doniczkach, czasem "podpędzone", z widocznymi pąkami kwiatostanowymi. Na opakowaniach niektórzy producenci zalecają wręcz usunięcie cebuli po przekwitnięciu. W warunkach "domowo - parapetowych" trudno jest bowiem osiągnąć kwitnienie w następnych latach, porównywalne z tym, ze świeżo zakupionej cebuli. W warunkach przemysłowych stosuje się optymalnie dobrane podłoże, specjalne mieszanki nawozów, o określonych proporcjach makro- i mikroelementów, doświetlanie, a nawet nawożenie gazowym CO₂! Cebula, która u producenta miała do 18 liści i, gdyby kontynuować forsowną uprawę, wyksztalciłaby 3 - 4 kwiatostany, każdy z 4 - 6 kwiatami (mowa o odmianach wielkokwiatowych, których kwiaty mogą osiągać zwykle ponad 20, a podobno nawet do 30cm, a cebule do 16 cm średnicy), w domu, w drugim roku uprawy daje zwykle 1 kwiatostan z 4 kwiatami i kilka liści. Warto tu wspomnieć o odmianach miniaturowych, które największą popularnością cieszą się w Japonii. Ich cebule mają czasem nawet tylko kilka centymetrów średnicy - bywają sadzone pojedynczo do, np. filiżanek, albo po kilka do niedużych doniczek. Ich pędy kwiatostanowe nie przekraczają 20cm wysokości i zwieńczone są kwiatostanami o kilku - kilkunastu kwiatach o średnicy zaczynającej się od ok. 6cm. W przemyśle ogrodniczym uprawia się również na wielką skalę rośliny na kwiat cięty. Są to często specjalne odmiany, o długich, sztywnych pędach kwiatostanowych, nierozdwajających się w wazonie i pąkach kwiatowych, wybarwiających się przed pełnym rozwinięciem. Takie hipeastra są uprawiane przez kilka lat bez przesadzania i bez zasuszania na zimę - okres spoczynku reguluje się zmianami temperatury, zmniejszeniem nawadniania i nawożenia. http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Hippeastrum http://www.brazilplants.com/amaryllidaceae/fotoamaryllidaceae-2.html http://amaryllis.com/ http://www.amarylis.estranky.cz/ http://www.emaryllis.com/ ^Top^
Hymenocallis	Plemię: Hymenocallideae Nazwa - od greckich słów hymen, hymenos - skóra i kallos - piękny (ze względu na okazały przykoronek). Rodzaj Hymenocallis należy do tetraploidalnego kladu andyjskiego, chociaż jako jedyny nie występuje w Andach. Jest blisko spokrewniony z andyjskimi rodzajami Ismene i Leptochiton, które do niedawna były do niego wlączane. Pochodzi głównie z Ameryki Środkowej, od Wenezueli, Meksyku i Karaibów, po południowe stany USA, z jednym gatunkiem występującym w zachodniej Afryce. Obejmuje około 50 gatunków (niektórzy podają nawet do 80). Kwiaty hymenokallisów są najczęściej białe, z długimi, wąskimi płatkami i charakterystycznym, niedużym, błoniastym przykoronkiem, powstałym przez zrośnięcie nasad pręcików. Liście są różnych kształtów, zależnie od gatunku, na ogół dość duże, niezasychające na zimę. Uprawa hymenokallisów wymaga znajomości pochodzenia danej rośliny. Gatunki z Karaibów i USA wymagają podlewania przez cały rok, niektóre - pochodzące z bagien - powinny wręcz okresowo stać w wodzie. Inne, głównie meksykańskie, pochodzą z obszarów jedynie okresowo mokrych i wymagają bardziej suchego okresu spoczynku. Rośliny spotykane u nas, w uprawie doniczkowej (Hymenocallis caribaea?, H. latifolia?), wymagają dobrego nawadniania w lecie, w miejscu zacienionym. W zimie wytrzymują w pomieszczeniach o temperaturze ok. 10 stopni, przy minimalnym podlewaniu. Kwitną późnym latem. http://www.shieldsgardens.com/amaryllids/Hymenocallis.html http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Hymenocallis https://www.plantdelights.com/collections/hymenocallis-white-spider-lily w katalogu firmy http://www.plantdelights.com/ ^Top^
Ismene	Plemię: Hymenocallideae Nazwa od postaci z mitologii greckiej. Rodzaj Ismene, opisany w 1821 r., włączono później do rodzaju Hymenocallis. Badania filogenetyczne, prowadzone w latach 90-tych XX wieku, wykazały jednak, że należy go ponownie wyodrębnić jako osobny takson. Włączono do niego również gatunki należące wcześniej do rodzajów Elisena i Pseudostenomesson, rozpatrywane obecnie jako podrodzaje. Wszystkie pochodzą z obszaru Andów - z Peru, Ekwadoru i Boliwii. Kwiaty, podobnie jak u hymenokallisa, mają długie, zwykle nieco szersze płatki i duży przykoronek. Są białe lub żółte. Rozwijają się na wiosnę, po okresie zimowego spoczynku. Uprawiane są w gruncie, jako typowe rośliny letnie: cebule sadzi się na początku lub w połowie maja, w ciepłym, słonecznym miejscu o przepuszczalnym podłożu. Kwiaty pojawiają się w czerwcu lub na początku lipca, równocześnie z rozwojem liści. Pędy kwiatostanowe osiągają, zależnie od gatunku, od 40 do 100cm, liście - do 60cm. We wrześniu rośliny zaczynają zasychać - należy je wtedy wykopać i po oczyszczeniu z resztek liści przechowuje się w suchym piasku. W uprawie spotyka się najczęściej mieszańce, I. x festalis = I. narcissiflora x I. longipetala, w tym kultiwar 'Zwanenburg', I. x spofforthiae = I. narcissiflora x I. amancaes, w tym 'Sulphur Queen' i 'Pax', I. longipetala (syn. Elisena longipetala) oraz I. narcissiflora (syn. I. calathina). http://www.peruecologico.com.pe/amancae.htm http://www.tytyga.com/Hymenocallis-Bulbs-s/1926.htm - ismeny i hymenokallisy, pod jedną nazwą... http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Ismene ^Top^
Lapiedra	Plemię: Galantheae Nazwa dedykowana botanistce Marii J. Lapiedra. Lapiedra to jednogatunkowy rodzaj należący do gałęzi euroazjatyckiej amarylkowatych. L. martinezii to nieduże rośliny o białych (z zielonymi prążkami), promienistych, ok. 2cm kwiatach, które wyrastają po 3 do 10 na 10 - 20cm pędzie. Kwitną w sierpniu - wrześniu, w tym czasie wypuszczają 2 - 3 wąskie, długości do 20cm liście, ciemnozielone, z jaśniejszym prążkiem. Rosną na wapiennych skałach w południowo-wschodniej Hiszpanii i Maroku. http://www.regmurcia.com/servlet/s.Sl?sit=c,365,m,1050&r=ReP-6700-DETALLE_REPORTAJES http://www.herbariovirtual.ua.es/hoja_lapiedra_martinezii.htm http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Lapiedra ^Top^
Leptochiton	Plemię Hymenocallideae Leptochiton jest pochodzącym z Andów rodzajem, blisko spokrewnionym z ismeną. Mimo że należy do tetraploidalnego kladu andyjskiego ma nietypową liczbę chromosomów - według różnych danych 2n = 24 lub 34. Występuje w Peru i Ekwadorze. Budową kwiatów bardzo przypomina ismenę, ma większy przykoronek. http://www.flickr.com/photos/thomas_orchids/3414621420/ ^Top^
Leucojum	Plemię: Galantheae Nazwa - od greckich słów leucos - biały i ion - fiołek (a może: leukoeion - "białe oko"?). W rodzaju Leucojum, po wyodrębnieniu rodzaju Acis pozostały dwa gatunki: L. vernum - śnieżyca wiosenna i L. aestivum - śnieżyca letnia. Są to gatunki występujące głównie w Europie południowej i środkowej, oraz w Azji, aż po Kaukaz. W Polsce śnieżyce można znaleźć w górach i na południu kraju. Oba gatunki są często spotykane w uprawie ogrodowej. Lubią przepuszczalne podłoże, które nie powinno przesychać w okresie wegetacji. Dobrze rosną w cieniu, ale nie bezpośrednio pod drzewami lub krzewami. Śnieżyca wiosenna kwitnie wczesną wiosną (marzec), a letnia, w maju - czerwcu. Pierwsza ma kwiaty pojedyncze, rzadziej po dwa, na ok. 20 - 30cm pędach, druga - zebrane po kilka (4 - 8) w kwiatostanach, na pędach osiągających nawet 50cm. Kwiaty mają kształt zwisających dzwonków, o białych, ok. 2cm płatkach z zielonymi lub żóltymi plamkami. Podobnie jak śnieżyczki, można uzyskać rośliny kwitnące w doniczkach, wcześniej niż w gruncie, jeżeli na jesieni umieści się je w pomieszczeniu o temp. ok. 10 stopni. http://www.atlas-roslin.pl/gatunki/Leucojum_vernum.htm http://www.missouriplants.com/Whitealt/Leucojum_aestivum_page.html http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Leucojum ^Top^
Lycoris	Plemię: Lycorideae Nazwa pochodzi od mitologicznej Nereidy Lycorias lub od starożytnej, rzymskiej aktorki Lycoris. Rodzaj Lycoris jest przedstawicielem gałęzi euroazjatyckiej amarylkowatych. Występuje w Azji, od Pakistanu do Korei i Japonii. Obejmuje ok. 20 gatunków. W Chinach i Japonii likorysy są w uprawie od stuleci, stąd znaczna liczba różnego rodzaju hybryd, z których wiele rozmnaża się wyłącznie wegetatywnie. Najpopularniejszy w uprawie jest L. radiata, w tym sterylna forma triploidalna. Likorysy kwitną na przełomie lata i jesieni. Zależnie od gatunku. liście rozwijają wiosną lub zimą. Do uprawy w naszych warunkach nadają się praktycznie tylko gatunki o ulistnieniu wiosennym. Wymagają one przy tym całkowitego zasuszenia poza okresem wegetacji. W cieplejszych rejonach można próbować uprawy likorysów w gruncie, w warunkach takich jak amarylisy (sadzone płycej), można też uprawiać je w doniczkach, w zimnych szklarniach, w temperaturze powyżej 6 stopni. Typowym terminem sadzenia cebul jest lato (od lipca do września), dobre rezultaty daje też ostrożne przesadzenie całych roślin w okresie wegetacji. W Japonii, Lycoris radiata, znany pod nazwą Higan-bana, kwitnie w stanie bezlistnym, w okolicy równonocy jesiennej (jap. Higan). Rośnie na skrajach pół, w przydrożnych rowach itp. (Patrz: Satoyama HD - NHK World) Według starych wierzeń jest rośliną z raju, stąd często uprawiany jest na cmentarzach (B. W. Richards, A. Kaneko, Japanese Plants. Know Them & Use Them, Shufunotomo Co., Ltd., Tokyo 1989). Likorysy mają liście równowąskie, długości ok. 30 - 35cm. Na pędach od 30 do 80cm rozwijają się kwiatostany, zawierające kilka - kilkanaście kwiatów o średnicy 7 - 10cm. Kwiaty są zwykle mniej lub bardziej grzbieciste, z płatkami wąskimi, często pofalowanymi, barwy białej, różowej, czerwonej, cielistej, żółtej, pomarańczowej, a nawet fioletowo-niebieskiej. Doskonale nadają się na kwiaty cięte. Są podobne do południowoafrykańskich Nerine, choć nie są z nimi blisko spokrewnione. Cebule likorysów są trujące, ze względu na dużą zawartość likoryny. W literaturze można znaleźć niepotwierdzone informacje o krzyżówkach likorysa z hipeastrum i z kliwią. Są one jednak ostatnio poddawane w wątpliwość - patrz opis rodzaju Clivia. Badania kariotypu różnych gatunków likorysa dają liczby chromosomów od 12 do 44, przy czym wiele gatunków rozmnaża się jedynie wegetatywnie. Podstawową liczbą jest 2n = 22, ale spotykane są gatunki płodne, których 2n wynosi 12, 14 lub 16. Rośliny o nieparzystych liczbach chromosomów są najprawdopodobniej hybrydami gatunków o różnej n. (Patrz: S. Kurita, P. S. Hsu Cytological Patterns in the Sino-Japanese Flora Hybrid Complexes in Lycoris, Amaryllidaceae) http://www.shieldsgardens.com/amaryllids/lycoris.html http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Lycoris http://www.pvcnargs.org/lycoris_gallery.htm ^Top^
Mathieua	Plemię: Stenomesseae Gatunek Mathieua galanthoides został opisany w 1853 r., na podstawie okazu przysłanego do Niemiec z Peru przez Józefa Warszewicza i uprawianego przez L. Mathieu. Do dziś zachował się tylko jeden, uszkodzony okaz zielnikowy w Muzeum Botanicznym Berlin-Dahlem. Nie udało się odnaleźć innych okazów ani w uprawie, ani w naturze. Przynależność do plemienia Stenomesseae ustalił A. Meerow na podstawie oryginalnego opisu z XIX w. Gatunek i rodzaj uznano za wymarły. ^Top^
Namaquanula	Plemię: Amaryllideae Dwa gatunki rodzaju Namaquanula, z których jeden nie jest jeszcze oficjalnie opisany, występują w RPA i południowej Namibii. Opisana w 1985 r. N. bruce-bayeri była przez pewien czas klasyfikowana jako Hessea bruce-bayeri, a w 2001 r. ponownie wydzielona na podstawie badań filogenetycznych. Jest to niewielka roślina, która w stanie bezlistnym wypuszcza ciemnoczerwony pęd kwiatostanowy, z którego na takiej samej barwy szypułkach wyrasta kilka czerwonych, promienistych kwiatów o wąskich płatkach. Liście rozwijają się w czasie zimowej pory deszczowej. http://www1.pu.edu.tw/~wuf/bulbs/hess.htm (jako Hessea bruce-bayeri) ^Top^
Narcissus	Plemię: Narcisseae Narcyzy to rośliny należące do kladu euroazjatyckiego amarylkowatych. Rodzaj Narcissus pochodzi głównie z zachodniej części rejonu śródziemnomorskiego, szczególnie z półwyspu iberyjskiego, jednak niektóre gatunki występują w całej południowej Europie i umiarkowanych rejonach Azji, aż po Japonię oraz w północno-zachodniej Afryce. Być może są one naturalizowane na tych obszarach w czasach starożytnych i średniowieczu. Nazwa narkissos była stosowana już w starożytnej Grecji. Jej pochodzenie kojarzy się zwykle ze słowem narkoe - drętwieć, tężeć, co może się wiązać z toksycznym działaniem narcyzów, zawierających znaczne ilości alkaloidów. Część autorów podważa jednak taką etymologię. Opisano co najmniej 90 gatunków narcyzów, dziesiątki odmian, form i naturalnych hybryd. Lista nazw botanicznych i spotykanych synonimów zajmuje 14 stron druku. Gatunki te grupuje się w 10 sekcji. (International Daffodil Register and Classified List (2008) - załącznik "Botanical classification" - aktualnie niedostępny w Internecie). Narcyzy są od stuleci uprawiane jako rośliny ogrodowe, doniczkowe i na kwiaty cięte. Istnieją liczne towarzystwa miłośników, hodowców i ogrodników specjalizujących się w narcyzach. Lista odmian oficjalnie zarejestrowanych liczy zapewne ponad 20 000. Dzieli się je na 12 grup (plus narcyzy "botaniczne"). W naszych warunkach, narcyzy sadzi się na przełomie sierpnia - września, ze względu na długie ukorzenianie. Wymagają przepuszczalnego podłoża, wskazane jest okrycie na zimę. Kwitną wiosną, w kwietniu - maju, równolegle z rozwojem liści. Po przekwitnieniu zaczynają zasychać. W jednym miejscu uprawia się je zwykle 2 - 3 lata. Cebule wykopuje się na przełomie czerwca - lipca. Usuwa się resztki liści, uszkodzone korzenie, a przede wszystkim cebule wykazujące objawy chorobowe. Cebule przechowuje się w suchych, przewiewnych pomieszczeniach, najlepiej w temperaturze 17 - 20 stopni. Kwiaty narcyzów charakteryzuje obecność przykoronka, który powstaje przez nietypowy, wtórny przyrost merystemu okwiatu. Tego typu przykoronek występuje u amarylkowatych jeszcze tylko u chilijskiego rodzaju Placea. Przykoronki u innych rodzajów są strukturami innego pochodzenia. Cebule narcyzów tworzą zawiązek kwiatostanu i liści na następny rok z wierzchołka wzrostu, znajdującego się na piętce, u podstawy pędu kwiatowego. Przekształca się on stopniowo w nową cebulę przybyszową, a cebula mateczna stopniowo obumiera. Dodatkowe cebule przybyszowe mogą powstawać z wierzchołków wzrostu znajdujących się między łuskami cebuli. Liście narcyzów są gładkie lub prążkowane, równowąskie, szarozielone. Kwiaty mają barwę od białej i kremowej do żótej (rzadziej różową, wyjątkowo - zieloną), a przykoronki - od białej, przez żółtą i pomarańczową, do czerwonej). https://daffodilusa.org/daffodil-info/daffodil-divisions-cultivars/ - grupy odmian http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Narcissus http://www.e-ogrody.com/a-435-narcyzy.html https://botanyphoto.botanicalgarden.ubc.ca/2005/04/narcissus-bulbocodium/ ^Top^
Nerine	Plemię: Amaryllideae Nazwa pochodzi od imienia nimfy lub Nereidy z mitologii greckiej. Rodzaj Nerine obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z południowej Afryki (RPA, Namibia, Botswana, Lesotho). Wiele z nich jest zagrożonych wyginięciem, choć w ostatnich latach podjęto kilka inicjatyw ochrony naturalnych stanowisk tych roślin na terenach prywatnych farm. Zależnie od cyklu życiowego, nerine można podzielić na trzy grupy - o wzroście zimowym, letnim lub wiecznie zielone. Najpopularniejszy gatunek, N. bowdenii, ma letni okres wzrostu i może być uprawiany w gruncie, w ciepłych, osłoniętych miejscach, w przepuszczalnym podłożu, choć raczej jest to w naszym klimacie gatunek szklarniowy (wytrzymuje do -15°C, pod warunkiem całkowitego zasuszenia i okrycia gruntu ściółką). 6 - 12 dość dużych, różowych kwiatów, rozwija się na 45cm pędzie, który wyrasta z cebuli późnym latem lub jesienią. Nerine nie lubi wysokich temperatur. Nerine sarniensis, ma piękne promieniste kwiaty, o wygiętych, pofalowanych płatkach, zebrane po kilka - kilkanaście w kwiatostanie. Kwiaty są barwy, zwykle, od różowej do czerwonej (są też odmiany białe i prawie fioletowe) i rozwijają się jesienią, równolegle z wyrastaniem liści. Wiosną roślina zasycha i wchodzi w okres spoczynku. W naszych warunkach jest trudna w uprawie, bowiem jej wzrost przypada na miesiące zimowe, kiedy powinna być intensywnie oświetlona i podlewana mocno, każdorazowo po całkowitym wyschnięciu przepuszczalnego podłoża. W lecie musi być całkiem zasuszona. Oba gatunki i ich odmiany bywają uprawiane na kwiat cięty. Do gatunków wieczniezielonych, nadających się do uprawy doniczkowej należy N. masoniorum, gatunek dużo mniejszy od pozostałych. Warto dodać, że w naturze wieczniezielone gatunki Nerine rosną w warunkach, w których okres spoczynku przechodzą całkowicie zasuszone. W uprawie Nerine podstawowe warunki powodzenia to odpowiednie podłoże, właściwe podlewanie i zachowanie okresu spoczynku. Podłoże powinno być bardzo przepuszczalne i niezbyt zasobne w składniki odżywcze. Zaleca się mieszanki grubego piasku z przesianym kompostem oraz dobry drenaż. W okresie wzrostu rośliny powinno się podlewać obficie, raz na 10 - 14 dni. W okresie spoczynku, gatunki zasuszające liście przestaje się w ogóle podlewać, natomiast gatunki zimozielone można podlewać raz na miesiąc. Rośliny przesadza się zwykle raz na pięć lat. Nie jest zalecane stosowanie nawozów, które zwykle pobudzają jedynie wzrost liści. Kwitnąca nerine przypomina azjatycki rodzaj Lycoris, chociaż nie jest z nim blisko spokrewniona. Nerine sarniensis jest określana jako "Guernsey Lily". Na wyspie Guernsey jest znana w uprawie, może nawet naturalizowana, od XVII w., choć historia o pochodzeniu jej cebul z rozbitego dawno temu statku jest uważana przez fachowców za jedną z "legend botanicznych". Swoją drogą, niedaleka wyspa Jersey ma również "swoją" "Jersey lily" - Amaryllis belladonna (według innych autorów - Nerine bowdenii). http://www.mainlyamaryllidsgarden.com/ah/nerine.htm - nerine w swoich siedliskach naturalnych. http://pza.sanbi.org/search?s=nerine&=Search - dziesięć gatunków nerine. http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Nerine http://www.nerineandamaryllidsociety.co.uk/ http://www.shieldsgardens.com/amaryllids/nerine.html - i dalsze łącza z tej strony. http://exploraculture.blogspot.com/2006/11/tiny-nerine-rehmannii.html - najmniejszy chyba gatunek nerine, jeden z mniejszych amarylkowatych w ogóle. https://botanyphoto.botanicalgarden.ubc.ca/2005/11/nerine-undulata-alba/ https://botanyphoto.botanicalgarden.ubc.ca/2005/10/nerine-bowdenii/ ^Top^
Pamianthe	Plemię: Clinantheae Nazwa od nazwiska majora Alberta Pama, który uprawiał w Anglii pierwsze okazy rodzaju, otrzymane z Peru. Pamianthe to rodzaj należący do kladu andyjskiego. P. peruviana występuje w górskich (1000 do 2000 m n. p. m.) lasach andyjskich, gdzie rośnie jako epifit. Drugi gatunek, P. parvifolia, pochodzi z rejonu, gdzie obecnie lasy zostały całkowicie wycięte i znany jest tylko jako okaz zielnikowy. Pamianthe rozwija z końcem zimy duże, białe, pachnące kwiaty, przypominające ismenę. Nasiona są przystosowane do rozsiewania przez wiatr. W 2019 roku opisano kolejny gatunek, Pamianthe ecollis, odkryty w Kolumbii. (A. W. Meerow, Ph. A. Silverstone-Sopkin, A. Zuluaga-Tróchez, J. A. Sánchez-Taborda, A remarkable new species of Pamianthe (Amaryllidaceae) from the Department of Cauca, Colombia, PhytoKeys 115: 7382 (2019)) http://www.cfgphoto.com/photos-pamianthe-2728.htm http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Pamianthe http://thebulbmaven.typepad.com/the_bulb_maven/2009/06/pamianthe-peruviana.html https://botanyphoto.botanicalgarden.ubc.ca/2018/02/pamianthe-peruviana/ ^Top^
Pancratium	Plemię: Pancratieae Rodzaj Pancratium należy do kladu euroazjatyckiego amarylkowatych. Obejmuje ok. 15 - 20 gatunków, które rosną w rejonach przybrzeżnych od Wysp Kanaryjskich, po Jawę i od atlantyckich wybrzeży Francji, po Afrykę Południową. Takie rozpowszechnienie wynika ze zdolności nasion niektórych gatunków do przenoszenia przez wodę morską lub słodką. Większość gatunków występuje wokół całego basenu Morza Śródziemnego. Nazwa zawiera greckie słowa pan - wszystko, wszech- i cratys - potężny, mocny, co może się wiązać z zastosowaniami niektórych gatunków w medycynie ludowej. Choć już Dioskurides używał nazwy "pancration", nie wiadomo, czy była to roślina identyczna z nazwaną tak kilkanaście wieków później przez Linneusza. Nazwa Pancratium była używana w odniesieniu do wielu gatunków, obecnie wchodzących w skład rodzajów Hymenocallis, Ismene, Vagaria i in. Najpopularniejszy chyba gatunek, Pancratium maritimum, rośnie najczęściej na piaszczystych wydmach, na brzegach Morza Śródziemnego i Atlantyku. Późnym latem rozwija kwiatostan 4 - 10 dużych, pachnących, białych kwiatów, z przykoronkiem powstałym ze zrośnięcia nasad pręcików. Poszczególne kwiaty nie są zbyt trwałe - zamierają po 2 - 3 dniach. Pęd kwiatostanowy ma do 50cm. Liście są równowąskie, szarozielone. Roślina dobrze znosi obecność wody morskiej. Można ją uprawiać w doniczkach, w bardzo przepuszczalnym podłożu (50% piasku), na słonecznych, przewiewnych werandach. Podobny jest gatunek P. illyricum, pochodzący z południowych Włoch i pobliskich wysp. Kwitnie ono wczesnym latem i nadaje się do uprawy w gruncie, w rejonach uprawy winorośli. W naszych warunkach uprawia się je w pojemnikach, które zimuje się w przewiewnej piwnicy, kilka stopni powyżej zera. http://www.west-crete.com/flowers/pancratium_maritimum.htm http://www.biodiversityexplorer.info/plants/amaryllidaceae/pancratium_tenuifolium.htm https://www.rareplants.co.uk/?s=pancratium&post_type=product http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Pancratium ^Top^
Paramongaia	Plemię: Clinantheae Rodzaj Paramongaia jest bardzo podobny do Pamianthe. Wchodzi w skład tetraploidalnego kladu andyjskiego. Występuje na zachodnich stokach Andów, w Peru i Boliwii. Nazwa pochodzi od nazwy miasta Paramonga, chociaż nie jest to prawdopodobnie rejon jej występowania. Znany jest jeden gatunek P. weberbaueri (dwa inne, opisywane przez niektórych autorów, są uważane za jego formy). Jest to roślina przystosowana do życia na kamienistych stokach, w klimacie z wyraźną porą suchą. Kwitnie w styczniu, co w jej ojczyźnie wypada w środku lata. W uprawie na półkuli północnej bywa traktowana zarówno jako roślina o wegetacji zimowej, jak i letniej. Może to zależeć nawet od konkretnego egzemplarza. Ważne jest całkowite zasuszenie w okresie spoczynku, który zaczyna się, gdy liście zaczynają żółknąć i trwa 6 - 9 miesięcy, do momentu samorzutnego początku wegetacji. Jeżeli roślina nie zaczyna samorzutnego wzrostu, można przerwać okres spoczynku przez podlewanie raz na miesiąc. W okresie wegetacji rośliny podlewa się obficie, ale podłoże musi być bardzo przepuszczalne (50% piasku i żwiru). Jako gatunek górski (2700 do 3000 m npm.), lubi niskie temperatury, ale powyżej 5 stopni. Paramongaia wyglądem przypomina narcyza z grupy trąbkowych, tyle że znacznie powiększonego. Liście, szarozielone z niebieskim odcieniem, mogą osiągać 60 - 75cm, pęd kwiatowy ok. pół metra, kwiat może mieć do 22cm średnicy, z wydatnym przykoronkiem o długości 8cm. Kwiaty są żółte, pachnące, wyrastają pojedynczo, rzadziej po dwa na pędzie. Roślina bez wątpienia bardzo efektowna, choć dość trudna w uprawie. http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Paramongaia http://thebulbmaven.typepad.com/the_bulb_maven/2010/12/paramongaia-weberbaurii.html ^Top^
Phaedranassa	Plemię: Stenomesseae Rodzaj Phaedranassa obejmuje 9 gatunków, z czego 6 pochodzi z Ekwadoru, inne z Kolumbii, Kostaryki i Peru. Należy do kladu andyjskiego. Jest gatunkiem górskim (800 do 3000m npm), przystosowanym do pory suchej w lecie. Liście roślin tego rodzaju są tzw. pseudoogonkowe, przypominają więc liście eucharisa. Na ok. 30cm pędach rozwijają się wiosną kwiatostany, złożone z kilku do kilkunastu kwiatów, mających kształt zwisających, wąskich dzwonków, kilkucentymetrowej długości. Kwiaty są najczęściej w różnych odcieniach czerwieni lub żółte, z zielonymi końcami płatków. Są łatwe w uprawie doniczkowej, pod warunkim zachowania odpowiedniego okresu spoczynku (minimum dwa miesiące, w lecie). Kwitną wiosną, ale mogą zakwitnąć drugi raz, jesienią, po ponownym rozpoczęciu podlewania. W zimie temperatura powinna być obniżona, ale powyżej 5 stopni. http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Phaedranassa http://www1.pu.edu.tw/~cfchen/bulbs/phae.htm ^Top^
Phycella	Plemię: Hippeastreae Rodzaj Phycella jest przedstawicielem tzw. kladu Hipeastroid, w amerykańskiej gałęzi amarylkowatych. Występuje wyłącznie w Chile. Rodzaj obejmuje 3 lub 4 gatunki niedużych roślin. Kwiaty, zebrane po kilka w kwiatostanach, mają kształt trąbkowy. Płatki mają, zależnie od gatunku, od 3 do 8cm, są barwy czerwonej, różowej, fioletowej lub pomarańczowej. Kwitnienie przypada na okres od lata, do wczesnej jesieni. Brak informacji o uprawie, prawdopodobnie jest analogiczna, jak dla chilijskich gatunków pokrewnego rodzaju Rhodophiala. http://www.chileflora.com/Florachilena/FloraEnglish/HighResPages/EH1538.htm http://www.chileflora.com/Florachilena/FloraEnglish/HighResPages/EH0591.htm http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Phycella ^Top^
Placea	Plemię: Hippeastreae Rodzaj Placea obejmuje 3 do 5 gatunków, pochodzących z centralnego Chile. Rosną w górach, na wysokości 1000 - 2000m npm, zimują pod śniegiem. Kwitną od września do listopada. Kwiaty charakteryzują się obecnością "prawdziwego" przykoronka, tego samego typu, jak u narcyzów (z tkanek okwiatu). Liście i pęd kwiatostanowy osiągają, zależnie od gatunku, od 15 - 20 do 50cm. Kwiaty, zebrane po kilka, rzadziej kilkanaście, są lekko grzbieciste, mają 2,5 do 5,5cm średnicy, barwę różową lub kremową z czerwonymi prążkami. Wąski przykoronek, sięgający ok. 1/3 długości płatków, ma zwykle ich barwę, niekiedy z ciemniejszym końcem. W naszych warunkach zalecana do uprawy w zimnej szklarni. http://www.chileflora.com/Florachilena/FloraEnglish/HighResPages/EH1197.htm http://www.chileflora.com/Florachilena/FloraEnglish/HighResPages/EH0857.htm http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Placea ^Top^
Plagiolirion	Plemię: Eucharideae Rodzaj Plagiolirion zawiera tylko jeden gatunek, P. horsmannii, pochodzący z górskich (940 - 2000m npm) lasów Kolumbii, z doliny Valle del Cauca, zagrożony wyginięciem. Gatunek ten był do niedawna uważany za wymarły, bo lasy, w których w 1895 r. odkryto go na jedynym stanowisku, zostały całkowicie wycięte. Dopiero w 1989 znaleziono go ponownie, w pozostałościach lasów, w północnej części tej samej doliny. Badania owoców i nasion pozwoliły ustalić jego pokrewieństwo filogenetyczne z eucharisem, kalifrurią i urceoliną, i umieścić w plemieniu Eucharideae. Ustalono również kariotyp, 2n = 46, charakterystyczny dla tetraploidalnego kladu andyjskiego. W 1992 roślina zakwitła w uprawie. Plagiolirion to nieduża roślina, wytwarzająca kilkanaście - kilkadziesiąt białych, zygomorficznych kwiatów o średnicy ok. 3cm. http://www.jstor.org/pss/2807573 ^Top^
Proiphys	Plemię: Calostemmateae Nazwa od greckich słów proi - wcześnie i phyo - rodzić, co odnosi się do kiełkowania nasion jeszcze na roślinie matecznej. 4 gatunki rodzaju Proiphys pochodzą z Australii i wysp Azji południowo-wschodniej (Papua-Nowa Gwinea, Malezja, Indonezja, Filipiny). Są najbliżej spokrewnione z kalostemmą, nieco dalej - z rodzajami plemienia Haemantheae. Natomiast wyglądem przypominają południowoamerykańskie eucharisy, zarówno białymi kwiatami z podzielonym przykoronkiem, jak i liśćmi - pseudoogonkowymi, żyłkowanymi, przypominającymi funkię. Występują w lekko zacienionych miejscach, w lasach tropikalnych lub na skraju lasów. Liście zamierają na zimę, kiedy rośliny wchodzą w okres spoczynku. Są stosunkowo łatwe w uprawie. Najpopularniejszy gatunek, P. amboinensis ma liście błyszczące, duże - 20 - 30cm na 15 - 35cm, z ogonkiem 15 - 60cm. Białe, pachnące kwiaty z żółtą gardzielą pojawiają się latem i tworzą baldaszkowaty kwiatostan na pędzie o długości od 15 do 90cm. Dużo mniejsze są rośliny gatunków P. alba i P. cunninghamii. Wszystkie wymagają przepuszczalnego podłoża, lekko zacienionego stanowiska i zapewnienia okresu spoczynku w zimie, bez podlewania, w nieco obniżonej temperaturze. http://www.anbg.gov.au/gnp/gnp14/proiphys-genus.html http://en.wikipedia.org/wiki/Proiphys_ambionensis ^Top^
Rauhia	Plemię: Stenomesseae Rodzaj Rauhia jest blisko spokrewniony z rodzajem Phaedranassa - oba należą do kladu andyjskiego. Nazwa jest dedykowana znanemu botanikowi niemieckiemu, Wernerowi Rauhowi (1914-2000), znanemu również miłośnikom kaktusów. 4 gatunki rauhii rosną w górach północnego Peru, na wysokości 500 - 1500m npm, w regionie o bardzo suchej zimie, w sąsiedztwie kaktusów, wśród kamieni i na urwiskach. Rośliny mają niewielkie, owalne liście, często jasno nakrapiane. Kwiaty wąskie, dzwonkowe, białe i białozielone. W uprawie traktuje się je jak typowe kserofity, z suchym okresem spoczynku w zimie. Otrzymano hybrydy międzyrodzajowe rauhii z eukrozją i fedranassą. http://www.bihrmann.com/caudiciforms/subs/rau-per-sub.asp http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Rauhia http://public.fotki.com/Grootscholten/plant-collections/bulbs/page7.html ^Top^
Rhodophiala	Plemię: Hippeastreae Rodzaj Rhodophiala obejmuje ok. 30 - 40 gatunków (o różnym stopniu pokrewieństwa filogenetycznego, co wróży zmiany w ich systematyce). Pochodzą one z Chile, Argentyny, Urugwaju i Boliwii. Wyglądem kwiatów przypominają miniaturowe hipeastrum, a liści - powiększony habrantus lub zefirantes. Kwiaty trąbkowe o wielkiej różnorodności barw i odcieni - od białych, przez żółte, różowe, kremowe, liliowe, do ciemnoczerwonych. W uprawie rodofiale dzielą się na grupy, zależnie od okresu wegetacji. Gatunki chilijskie rosną w zimie, a w lecie wymagają suchego okresu spoczynku. Kwitną jesienią, przed wypuszczeniem liści lub wiosną, pod koniec wegetacji. Wymagają pełnego nasłonecznienia. W naturze rosną na glebach obojętnych lub lekko zasadowych. Choć w naturze wytrzymują spadki temperatur poniżej zera, uprawia się je w zimnych szklarniach. Gatunki andyjskie, z Chile i Argentyny rosną wiosną lub latem, zimę w naturze spędzają pod śniegiem. W naszym klimacie zima jest dla nich zbyt mokra, natomiast lato - zbyt ciepłe. Rosną w pełnym słońcu, na glebach obojętnych lub słabo kwaśnych. Najszerzej znana R. bifida należy do grupy gatunków z Urugwaju i Argentyny. Przechodzi okres spoczynku w lecie, liście rozwija jesienią. Kwitnie późnym latem. Wymaga utrzymywania wilgotnego podłoża również w okresie letniego spoczynku, w przeciwnym razie zasychają jej korzenie. W naturze znosi chwilowe spadki temperatur nawet do -12 stopni. Odczyn gleby - od słabo zasadowego, do słabo kwaśnego. Istnieją różne formy tego gatunku, wymagające wyższych temperatur. Bardzo znana jest triploidalna forma uprawiana od bardzo dawna w Teksasie. Rozmnaża się jedynie wegetatywnie, ale bardzo obficie, w przeciwieństwie do wielu form naturalnych, rozmnażanych zwykle z nasion, ze względu na brak odrostów. Cebule rodofiali są w naturze znajdowane na bardzo dużej głębokości - nawet do 1m i wytwarzają bardzo długie szyjki. W uprawie doniczkowej wymagają wysokich naczyń i głębokiego sadzenia. Zdarzają się podobno przypadki "przejścia" cebuli przez otwory drenażowe w doniczce. Mimo, że większość rodofiali wymaga przestrzegania właściwych okresów wzrostu, czasem udaje się je przystosować do uprawy w lecie i zimowego okresu spoczynku. http://www.chileflora.com/Florachilena/FloraEnglish/PIC_FAMILIES_SIMPLE_Amaryllidaceae.php http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Rhodophiala ^Top^
Scadoxus	Plemię: Haemantheae Rośliny z rodzaju Scadoxus do niedawna zaliczano do rodzaju Haemanthus. Nazwa od greckich słów ska - cień i doxus sławny, wspaniały, choć nie jest jasne, co dokładnie miał na myśli autor tej nazwy, Rafinesque w 1836 r. Zawiera 9 gatunków, z których najbardziej znany jest S. multiflorus, zwłaszcza jego podgatunek katharinae (synonim Haemanthus katharine) i jego krzyżówka ze S. puniceus - Haemanthus 'Koenig Albert'. Zasięg geograficzny rodzaju obejmuje obszar od Południowej Afryki po Jemen. Rośnie w lasach tropikalnych. S. multiflorus jest uprawiany chętnie jako roślina doniczkowa. Wytwarza cienkie, pseudoogonkowe, owalne, jasnozielone liście, u niektórych form czerwono nakrapiane, wyrastające z rodzaju pędu, utworzonego przez ich nasady. Osiąga do 60cm wysokości. Późnym latem wytwarza kulisty kwiatostan o średnicy osiągającej do 25cm, złożony z kilkudziesięciu do 200 niewielkich, promienistych, czerwonych lub pomarańczowych kwiatów, z długimi pręcikami o nitkach takiej samej barwy. Razem z pędem kwiatostanowym może osiągnąć 110cm wysokości. Jest łatwy w uprawie, wymaga okresu spoczynku całkiem suchego lub z bardzo niewielkim nawadnianiem, zwykle w zimie. Skadoksusy mają zwykle zgrubiałe korzenie, niektóre gatunki nie wytwarzają nawet cebuli. http://pza.sanbi.org/search?s=scadoxus&=Search http://www.shieldsgardens.com/amaryllids/Scadoxus.html http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Scadoxus http://www.biodiversityexplorer.info/plants/amaryllidaceae/scadoxus.htm ^Top^
Sprekelia	Plemię: Hippeastreae Nazwa pochodzi od nazwiska J. H. van Sprekelsena, który posłał cebule do opisu Linneuszowi. Sprekelia formosissima była w uprawie w Europie już pod koniec XVI w. Dopiero niedawno opisano dwa inne gatunki tego rodzaju, pochodzącego z Meksyku i Gwatemali. Sprekelia jest blisko spokrewniona z rodzajami Hippeastrum, Habranthus i Zephyranthes. Znane są jej krzyżówki międzyrodzajowe z dwoma pierwszymi. Sprekelia jest rośliną o równowąskich, 40cm liściach, szarozielonych, czasem z niebieskim odcieniem. Na 30cm pędzie rozwijają się wiosną pojedyncze kwiaty, ok. 12cm średnicy, szkarłatnoczerwone, o bardzo charakterystycznym kształcie - trzy dolne płatki tworzą rodzaj lejka wokół nasad pręcików i słupka, trzy górne są szeroko rozpostarte, wygięte. U podstawy pręcików znajduje się niewielki, łuskowaty przykoronek. Kwiat ma symetrię grzbiecistą. Sprekelie można uprawiać zarówno jako rośliny doniczkowe, jak i w gruncie, podobnie do ismeny. Zimą muszą przejść okres spoczynku, najlepiej zupełnie na sucho, w nieco obniżonej temperaturze. Z niewiadomych względów ta piękna roślina jest u nas bardzo rzadko spotykana. http://www.shieldsgardens.com/amaryllids/Sprekelia.html http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Sprekelia ^Top^
Stenomesson	Plemię: Stenomesseae Rodzaj Stenomesson, z którego wydzielono niedawno grupę gatunków, jako odrębny rodzaj Clinanthus, obejmuje około 20 gatunków. Wszystkie pochodzą z zachodnich zboczy Andów i pustynnych wybrzeży Pacyfiku. Należą do kladu andyjskiego, mają liście pseudoogonkowe. Nazwa pochodzi od greckiego stenos - wąski. Kwiaty mają kształt długich, wąskich dzwonków, zwieszających się po kilka z 30 - 45 cm pędu kwiatostanowego. Są żółte, pomarańczowe, różowe lub czerwone. Stenomesson nie jest trudny w uprawie, pod warunkiem zastosowania suchego okresu spoczynku w zimie, w temperaturze powyżej 5 stopni i przepuszczalnego, piaszczystego podłoża. Niedawno włączono do rodzaju Stenomesson gatunek Pucara leucantha, opisany przez Ravennę w 1972 r., występujący w północnym Peru. Wcześniej uważano, że jest on blisko spokrewniony z rodzajami Clinanthus, Paramongaia i Pamianthe. Ma niewielkie, dzwonkowate, białe kwiaty , zebrane po kilka - kilkanaście na długim pędzie kwiatostanowym. Dolne części nitek pręcików tworzą przykoronek typu miseczki pręcikowej, górne części posiadają boczne wyrostki. Obok gatunku Stenomesson chloranthum, wykazuje nietypowe dla amarylkowatych wytwarzanie pyłku w tzw. tetradach. Brak danych o uprawie. http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Stenomesson ^Top^
Sternbergia	Plemię: Narcisseae Nazwa dedykowana czeskiemu botanikowi C. G. Sternbergowi (1761 - 1838). Rodzaj Sternbergia należy do gałęzi euroazjatyckiej amarylkowatych i jest blisko spokrewniony z narcyzem i Pancratium, chociaż wyglądem kwiatów do złudzenia przypomina krokusa. Rodzaj obejmuje 8 gatunków występujących w obszarze śródziemnomorskim i Azji, po Indie, często na zboczach gór. Najbardziej znana jest S. lutea, z żółtymi kwiatami. Ma liście do 25cm długości, kwiaty rozwijają się wczesną jesienią, są długości ok. 5cm, na krótkich łodyżkach. Może być uprawiana w gruncie, ale wymaga bardzo przepuszczalnego podłoża, ciepłego, osłoniętego stanowiska i okrycia na zimę. S. colchiciflora jest ok. dwukrotnie mniejsza. S. fischeriana wyróżnia się wiosennym okresem kwitnienia. S. clusiana ma największe kwiaty - do 12cm. Ma jednak większe wymagania temperaturowe i nie jest u nas zimotrwała. http://www.alpines.home.pl/p/art_sternberia_ht.htm http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Sternbergia https://botanyphoto.botanicalgarden.ubc.ca/2007/11/sternbergia_lutea/ ^Top^
Strumaria	Plemię: Amaryllideae Rodzaj Strumaria obejmuje ponad 20 gatunków. Jest blisko spokrewniony z rodzajem Hessea. Wyróżnia się, m. in., nietypową liczbą chromosomów 2n = 20. Pochodzi z Południowej Afryki i Namibii, prawie wyłącznie z regionów o zimowej porze deszczowej. Strumarie mają nieduże, promieniste, białe lub różowe kwiaty, zebrane po kilka - kilkanaście na krótkim, cienkim pędzie. Liście są u części gatunków dość szerokie, u innych trawiaste. Niezwykłym przedstawicielem jest gatunek S. truncata. Oprócz nietypowych kwiatów, tworzących zwisającą "kiść", cebule wytwarzają u nasady liści czerwonobrązową pochwę powietrzną (tzw. cataphyll). Wygięte łukowato podczas kwitnienia pędy kwiatostanowe, po zapyleniu kwiatów wydłużają się i prostują. Kwiaty pojawiają się późną jesienią i trwają 10 - 12 dni. W uprawie zaleca się podłoże zawierające warstwę zupełnie rozłożonego kompostu, przykrytą grubą warstwą przemytego piasku. Cebule sadzi się wczesną jesienią i jednorazowo podlewa. Gdy pojawią się liście, należy podlewać roślinę co dwa tygodnie, do całkowitego przeschnięcia podłoża. Najlepsze stanowisko o wystawie południowo-wschodniej. Wiosną liście zaczynają żółknąć, co jest sygnałem do zupełnego zaprzestania podlewania. Przez lato należy doniczkę przechowywać w suchym, chłodnym miejscu. Inne gatunki są podobno trudniejsze w uprawie. Strumaria pygmaea jest uważana za najmniejszą roślinę w rodzinie - dorasta do wysokości 5cm, ma śrubowaty pęd kwiatostanowy, a mięsiste szypułki kwiatowe wspomagają w fotosyntezie miniaturowe liście. http://www1.pu.edu.tw/~cfchen/bulbs/carp.htm http://pza.sanbi.org/strumaria http://www.biodiversityexplorer.info/plants/amaryllidaceae/strumaria.htm ^Top^
Tocantinia	Tocantinia mira Ravenna - gatunek opisany w 2000 r., na podstawie okazu znalezionego w 1991 r. w okolicy miasta Tocantinia w Brazylii, bardzo przypominający Griffinia subgenus Hyline. Odkrycie niepotwierdzone przez innych botaników, poddawane w wątpliwość, m. in., przez Pascala Vignerona. (Porównaj: https://www.pacificbulbsociety.org/pbslist/2011-June/s40j1e0oe38pblrvmh7rbq05d5.html) W roku 2016 brazylijscy botanicy opisali dwa kolejne gatunki w rodzaju Tocantinia. Ustalili też przynależność rodzaju do plemienia Hippeastreae, podplemię Hippeastrinae. Rośliny te są endemiczne dla Brazylii. Pojedyncze, białe, pachnące kwiaty pojawiają się w lecie, krótko po opadach deszczu i trwają zaledwie kilkanaście godzin, głównie nocnych (prawdopodone jest zapylanie przez ćmy). www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Tocantinia ^Top^
Traubia	Plemię: Hippeastreae Nazwa dedykowana amerykańskiemu botanikowi H. P. Traubowi (1890-1983), specjaliście od amarylkowatych. Rodzaj Traubia jest endemitem chilijskim, obejmuje tylko jeden gatunek, T. modesta. Niektóre analizy filogenetyczne wskazują, że Traubia może zawierać się w rodzaju Rhodophiala, z którym łączy ją bardzo bliskie pokrewieństwo. Jest to niewielka roślina, rosnąca na łąkach i pastwiskach. Kwiaty są promieniste, z wąskimi płatkami, różowe, z czerwonymi prążkami wzdłuż zewnętrznej części płatków, pojedyncze lub zebrane po kilka na ok. 10cm pędzie. Lubi piaszczyste podłoże i pełne słońce. Kwitnie późnym latem. http://botanicaler.blogspot.com/2005/10/sobrevivencia-de-traubia-modesta-phil.html http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Traubia ^Top^
Ungernia	Plemię: Lycorideae Nazwa pochodzi, wg Artamonowa, od nazwiska austriackiego botanika F. Ungera (1800 - 1870), wg Vignerona - F. Ungerna (1808 - 1885). Rodzaj Ungernia należy do gałęzi euroazjatyckiej amarylkowatych. Obejmuje ok. 10 gatunków, występujących w górach centralnej Azji, wśród zarośli, na stepach, w rozpadlinach skalnych, na wysokości 800 - 2800m npm. U. victoris tworzy miejscami zarośla o powierzchni do 1,5ha. Spotyka się w nich cebule o średnicy do 12cm, z których wyrasta do 40 wąskich, 20 - 40cm liści. Jak się szacuje, egzemplarz takich rozmiarów musi mieć 40 - 50 lat - typowa pięcioletnia cebula nie przekracza 12mm (W. I. Artamonow, Riedkije i izcziezajuszczije rastienija, WO Agropromizdat, Moskwa 1989). Liście rozwijają się od lutego do kwietnia, a zasychają od końca maja do początku lipca. Na przełomie lipca - sierpnia z bezlistnej cebuli wyrasta 15 - 30cm pęd kwiatostanowy, z 2 - 11 dzwonkowatymi, zółto-różowymi kwiatami. Korzenie są długie, grubości do 4mm. W Uzbekistanie podejmowano próby uprawy ungernii dla pozyskiwania z liści galantaminy. Jest to jednak roślina o wyjątkowo powolnym wzroście. Brak danych o uprawie. http://www.plantarium.ru/page/image/id/6292.html - Ungernia oligostroma - Uzbekistan, rezerwat w górach Nuratau http://www.plantarium.ru/page/image/id/12700.html - Ungernia sewerzowii - Południowy Kazachstan, przełom rzek Maszat i Daubaba http://www.plantarium.ru/page/image/id/3476.html - Ungernia tadshicorum - w ogrodzie botanicznym w Taszkencie, Uzbekistan http://www.golkom.ru/price/group/4801.html - Ungernia victoris (tylko opis, po rosyjsku) http://herba.msu.ru/shipunov/else/images/amaryll.png - Ungernia trisphaera (rycina) http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Ungernia ^Top^
Urceolina	Plemię: Eucharideae Rodzaj Urceolina (nazwa od łac. urceus - dzban - związana z kształtem kwiatu), choć zaliczany do Eucharideae jest blisko spokrewniony z rodzajami Eucrosia i Stenomesson (plemię Stenomesseae!). Wchodzi w skład tetraploidalnego kladu andyjskiego. Obejmuje 6 - 8 gatunków, rosnących na zachodnich zboczach Andów, w centralnej i południowej części Peru, w wilgotnych lasach tropikalnych. Do najbardziej znanych należy U. microcrater, której kwiaty tworzą żółty "dzbanek", z ciemnozielonymi końcami płatków u jego wejścia. Uprawiana jest w ziemi kompostowej z dodatkiem kory, w zacienionych szklarniach. W lecie wymaga regularnego podlewania i wilgotnego powietrza, w zimie podlewanie ogranicza się do minimium (liście zasychają). Rozmnażana jest z nasion. http://davesgarden.com/pf/go/100616/ http://www1.pu.edu.tw/~wuf/bulbs/urce.htm ^Top^
Vagaria	Plemię: Galantheae? Rodzaj Vagaria jest przedstawicielem gałęzi euroazjatyckiej amarylkowatych. 4 gatunki występują od Maroka po Syrię. Najbardziej znana jest V. parviflora, której białe kwiaty mają wąskie płatki i przykoronek złożony z 6 oddzielnych łusek o powcinanych końcach. Brak danych o uprawie. Pozycja systematyczna w rodzinie nie jest jasna - choć najnowsze prace wskazują na przynależność do plemienia Galantheae, inni autorzy podają Pancratieae. http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Vagaria http://www.asianflora.com/Amaryllidaceae/Vagaria-parvifolia.htm http://www.mgsforum.org/smf/index.php?topic=277.0 ^Top^
Worsleya	Plemię: Griffineae Rodzaj Worsleya należy do tzw. kladu Hippeastroid. Nazwa jest dedykowana A. Worsleyowi (1861 - 1943), amerykańskiemu inżynierowi, który stał się znawcą roślin cebulowych. Obejmuje jeden gatunek, W. procera, synonim W. rayneri, pochodzący z Gór Organowych (Serra dos Orgaos) w rejonie Rio de Janeiro, w Brazylii. Worsleya rośnie w naturze na stromych stokach skalnych, w rejonach nawiedzanych latem prawie codziennie przez tropikalne burze, zimą nieco bardziej suchych. Cebule z bardzo długą szyjką wytwarzają liście do 90cm długości. W końcu lata wyrasta pęd kwiatostanowy, który może sięgać nawet 1,5m od podłoża, z kilkoma 15cm, fioletowoniebieskimi kwiatami. Jest to wielkiej urody roślina, niestety trudna w uprawie (przez niektórych uważana za jedną z najtrudniejszych w uprawie roślin cebulowych, inni piszą o "wąskim przedziale warunków uprawy"). Podłoże musi być bardzo przepuszczalne i przewiewne (np. żwir z dodatkiem podłoża dla storczyków), pojemnik ustawiony w miejscu chłodnym (w naturze - temperatury od 6 do 27 stopni), wilgotnym, nasłonecznionym. http://www.brazilplants.com/amaryllidaceae/worsleya-raineri.html http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Worsleya ^Top^
Zephyranthes	Plemię: Hippeastreae Nazwa od greckich słów zephyr - wiatr zachodni i anthos - kwiat. Rodzaj Zephyranthes obejmuje ok. 40 - 50 gatunków, których pokrewieństwo filogenetyczne jest na tyle złożone, że należy się spodziewać zmian w ich systematyce (2 lub 3 odrębne linie rozwojowe, słabo związane z obecnymi rejonami występowania, nie związane też z wcześniej wyróżnianymi gatunkami, włączonymi później do Zephyranthes, np. Cooperia; istnieją też hipotezy o tzw. wczesnej hybrydyzacji pomiędzy różnymi liniami rozwojowymi). Gatunki te pochodzą z obu Ameryk - od południowych stanów USA, do Patagonii. Zefirantesy są niedużymi roślinami cebulowymi. Wytwarzają wąskie liście, u niektórych gatunków owalne w przekroju (jak szczypiorek). Na kilkunastocentymetrowym pędzie rozwija się pojedynczy kwiat, skierowany do góry, o długości 3 do 8cm (Z. minima - ok. 1cm), barwy białej, żółtej, różowej. Najlepiej prezentują się posadzone dużą grupą. Niektóre gatunki nadają się do wysadzania do gruntu na okres letni, można je też uprawiać jako rośliny doniczkowe. Ważne jest zapewnienie okresu spoczynku, choć w uprawie doniczkowej zwykle nie zasuszają całkiem liści. Kwitną późnym latem lub wiosną, zależnie od gatunku i warunków uprawy. Wymagają słonecznego stanowiska i przepuszczalnego podłoża. W naturze zefirantesy rosną często w miejscach o okresowych, dużych opadach deszczu, przeplatanych okresami suszy. Kilka dni po pierwszych opadach, na łąkach lub przy drogach pojawiają się masowo kwiaty, co wyjaśnia ich zwyczajową nazwę "rainlilies". Do dawnego rodzaju Cooperia zaliczano gatunki, których kwiaty rozwijają się w pełni nocą, co wskazuje na ich zapylanie przez ćmy. Gatunki "dzienne" były już wcześniej zaliczane do rodzaju Zephyranthes. Kilka gatunków jest uważanych za naturalne krzyżówki pomiędzy gatunkami, których zasięgi występowania pokrywają się lub sąsiadują. Są też takie, które uważane są za naturalne hybrydy zefirantesa z habrantusem. W uprawie poszczególnych gatunków istotna jest znajomość ich wymagań siedliskowych. Obok tych, które rosną w miejscach okresowo zalewanych przez wodę, często na żyznych, ciężkich glebach, występują gatunki rosnące na skalistym, górskim terenie, gdzie woda deszczowa szybko spływa. Różna jest też ich tolerancja na temperatury i to zarówno najniższe, jak i najwyższe, a także na stopień nasłonecznienia. http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/Zephyranthes https://www.rareplants.co.uk/?s=zephyranthes&post_type=product ^Top^

x Amarcrinum
xAmarcrinum - krzyżówka, początkowo Amaryllis belladonna x Crinum moorei, później również innych krzyżówek amarylisa i innych gatunków krinum. Znak "x" przed nazwą rodzajową oznacza hybrydę międzyrodzajową. xAmarcrinum ma piękne, różowe kwiaty, zebrane po 6 - 8 (a nawet kilkanaście) na ponadpółmetrowym pędzie. Najważniejszą zaletą jest powtarzanie kwitnienia, od pełni lata do jesieni. Znane są zarówno krzyżowki, dla których rośliną mateczną był amarylis, jak i takie, które powstały przez zapylenie kwiatów krinum pyłkiem amarylisa (określane też jako xCrindonna). Odmiany: 'Fred Howard', 'Dorothy Hannibal'
http://www.plantdelights.com/Catalog/Current/Detail/01408.html
http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/xAmarcrinum
^Top^

x Amarine
xAmarine - krzyżówka Nerine bowdenii x Amaryllis belladonna (P. Vigneron podaje odwrotną kolejność). Kwiaty ciemnoróżowe, z płatkami o pofalowanych lekko brzegach, zebrane po kilkanaście na 70cm pędzie. Uprawa analogiczna jak nerine. Odmiany: 'Kevin Walters', 'Zwanenburg'.
http://gallery.bulbmeister.com/showphoto.php?photo=2228
http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/XAmarine
^Top^

x Amaristes
xAmaristes = Amaryllis x Cybistetes (obecnie: Ammocharis)
^Top^

x Amarygia
xAmarygia - krzyżówka, najprawdopodobniej Amaryllis belladonna x Brunsvigia josephinae. Wyróżnia się białymi kwiatami zebranymi licznie w kulisty kwiatostan. Kwitną późnym latem, po letnim okresie spoczynku. Okres wegetacji przypada na zimę.
http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/XAmarygia
^Top^

x Brunserine
xBrunserine - krzyżówka Brunsvigia x Nerine
^Top^

x Calicharis
xCalicharis = Caliphruria x Eucharis - krzyżówka międzyrodzajowa, zidentyfikowana w 1989 r. przez A. W. Meerowa. Występuje w południowozachodniej Kolumbii, na obszarach wspólnego występowania gatunków Eucharis sanderii i Caliphruria subedentata. x Calicharis butcheri wcześniej opisywany był jako Eucharis bądź Urceolina butcheri albo E. (U.) sanderii var. multiflora.
^Top^

x Crimocharis
xCrimocharis = Crinum x Ammocharis
Według hiszpańskojęzycznej Wikipedii, xCrimocharis hardyi Lehmiller, opublikowany w 2000 r., powstał jako krzyżówka Ammocharis nerinoides × Crinum baumii.

^Top^

x Hippeastrelia
xHippeastrelia. Krzyżówka Hippeastrum hybr. x Sprekelia formosissima. Piękne, głębokoczerwone kwiaty o szerokich płatkach, wyraźnie grzbieciste. Odmiana: 'Durga Pradhan'.
http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/xHippeastrelia
^Top^

x Howardara
xHowardara. Zdjęcie takiej hybrydy można znaleźć na stronie http://archivo.infojardin.com/tema/x-howardara-nuevo-hibrido-intergenerico-en-bulbosas-foto.319789/. Wcześniejszy opis, na nieaktywnej już stronie The Bulb Society, wskazywał, że jest to złożona krzyżówka międzyrodzajowa, otrzymana z zapylenia kwiatów Zephyranthes traubii pyłkiem rośliny otrzymanej przez skrzyżowanie sprekelii Howarda (Sprekelia howardii) z jedną z odmian hipeastrelii (Sprekelia formosissima x Hippeastrum hybr. 'Hercules'). Opisana w roku 2010.
^Top^

x Ismenocallis
xIsmenocallis = Ismene x Hymenocallis
^Top^

x Leucocrinum
xLeucocrinum = Leucojum x Crinum
^Top^

x Rhodobranthus
xRhodobranthus = Habranthus x Rhodophiala
^Top^

x Sprekanthus
xSprecanthus = Sprekelia x Habranthus
^Top^

x Urceocharis
xUrceocharis = Urceolina x Eucharis. x U. clibranii jest sztucznie otrzymaną hybrydą Urceolina pendula x Eucharis amazonica, natomiast x U. edentata jest naturalną krzyżówką znalezioną w Peru.
^Top^

x Zephybranthus
xZephybranthes krzyżówka Zephyranthes 'Labuffarosea' x Habranthus robustus. Odmiana: 'Norma Pearl'.

^Top^

Rodzaje niepotwierdzone
Cały szereg niepotwierdzonych przez innych autorów rodzajów opisał brazylijski botanik, P. F. Ravenna:

Aidema (wg P. Vignerona: Eidema - co jest chyba pomyłką) Ravenna, 2003 - nowy rodzaj południowoamerykańskich amarylkowatych, 6 gatunków blisko spokrewnionych z Zephyranthesem. Według innych autorów, Aidema albiella (Traub) Ravenna jest synonimem Zephyranthes albiella Traub.

Bathya Ravenna, 2003 - dwa gatunki chilijskie, B. andina (Phil.) Ravenna. 2003 = Famatina andina (Phil.) Ravenna. 1981 = Rhodophiala andina Phil. 1873 oraz B. lucida Ravenna. 2003, wyodrębnione z rodzaju Rhodophiala.

Cearanthes Ravenna, 2000 - opisany przez Ravennę rodzaj, występujący w północno-wschodniej Brazylii, gatunek C. fuscoviolacea Ravenna.

Leucothauma Ravenna, 2009 - trzy gatunki opisane przez Ravennę należą, według innych autorów, do rodzajów Pyrolirion (włączany obecnie zwykle do rodzaju Habranthus) i Zephyranthes.

Miltinea Ravenna, 2003 - gatunek M. maulensis (Ravenna) Ravenna. 2003 = Famatina maulensis Ravenna 1972 - blisko spokrewniony z Phycella.

Tocantinia Ravenna, 2000 - brazylijski rodzaj, spokrewniony blisko z opisanym przez Ravennę Cearanthesem, tworzący z nim, wg autora nowe plemię - Tocantinieae; gat. T. mira Ravenna. Inni autorzy sugerują, że może to być jakiś gatunek z rodzaju Griffinia lub Hippeastrum.

Do niepotwierdzonych krzyżówek międzyrodzajowych zaliczyć można:
xClivieucharis - krzyżówka Clivia x Eucharis. Należy ją raczej zaliczyć do botanicznych mitów. Kliwie nie krzyżują się nawet z gatunkami z rodzajów należących do tego samego plemienia (Haemantheae), natomiast łatwo ulegają samozapłodnieniu. Porównaj informację w opisie rodzaju Clivia.
xSprekelianthes - prawdopodobnie nazwa odnosi się do krzyżówki Sprekelia x Zephyranthes. Takie naturalne hybrydy były podobno obserwowane w Meksyku, na obszarach, gdzie obok siebie występują oba rodzaje.

^Top^

Opracował: Marek Walnik www mail
Głuchołazy, 2004 - 2017

Ciąg dalszy...

Inne strony w tym serwisie:

Zestawienie rodzajów amarylkowatych
Lista rodzajów z łączami do zdjęć z kolekcji IBS
Podstawowe informacje o systematyce amarylkowatych.
Uproszczony kladogram - pokrewieństwa rodzajów amarylkowatych
Plemiona w rodzinie amarylkowatych
Morfologia amarylkowatych
Alkaloidy amarylkowatych i przykładowy schemat ich biosyntezy
Spis fotografii

Na początek

x Amarcrinum	xAmarcrinum - krzyżówka, początkowo Amaryllis belladonna x Crinum moorei, później również innych krzyżówek amarylisa i innych gatunków krinum. Znak "x" przed nazwą rodzajową oznacza hybrydę międzyrodzajową. xAmarcrinum ma piękne, różowe kwiaty, zebrane po 6 - 8 (a nawet kilkanaście) na ponadpółmetrowym pędzie. Najważniejszą zaletą jest powtarzanie kwitnienia, od pełni lata do jesieni. Znane są zarówno krzyżowki, dla których rośliną mateczną był amarylis, jak i takie, które powstały przez zapylenie kwiatów krinum pyłkiem amarylisa (określane też jako xCrindonna). Odmiany: 'Fred Howard', 'Dorothy Hannibal' http://www.plantdelights.com/Catalog/Current/Detail/01408.html http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/xAmarcrinum ^Top^
x Amarine	xAmarine - krzyżówka Nerine bowdenii x Amaryllis belladonna (P. Vigneron podaje odwrotną kolejność). Kwiaty ciemnoróżowe, z płatkami o pofalowanych lekko brzegach, zebrane po kilkanaście na 70cm pędzie. Uprawa analogiczna jak nerine. Odmiany: 'Kevin Walters', 'Zwanenburg'. http://gallery.bulbmeister.com/showphoto.php?photo=2228 http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/XAmarine ^Top^
x Amaristes	xAmaristes = Amaryllis x Cybistetes (obecnie: Ammocharis) ^Top^
x Amarygia	xAmarygia - krzyżówka, najprawdopodobniej Amaryllis belladonna x Brunsvigia josephinae. Wyróżnia się białymi kwiatami zebranymi licznie w kulisty kwiatostan. Kwitną późnym latem, po letnim okresie spoczynku. Okres wegetacji przypada na zimę. http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/XAmarygia ^Top^
x Brunserine	xBrunserine - krzyżówka Brunsvigia x Nerine ^Top^
x Calicharis	xCalicharis = Caliphruria x Eucharis - krzyżówka międzyrodzajowa, zidentyfikowana w 1989 r. przez A. W. Meerowa. Występuje w południowozachodniej Kolumbii, na obszarach wspólnego występowania gatunków Eucharis sanderii i Caliphruria subedentata. x Calicharis butcheri wcześniej opisywany był jako Eucharis bądź Urceolina butcheri albo E. (U.) sanderii var. multiflora. ^Top^
x Crimocharis	xCrimocharis = Crinum x Ammocharis Według hiszpańskojęzycznej Wikipedii, xCrimocharis hardyi Lehmiller, opublikowany w 2000 r., powstał jako krzyżówka Ammocharis nerinoides × Crinum baumii. ^Top^
x Hippeastrelia	xHippeastrelia. Krzyżówka Hippeastrum hybr. x Sprekelia formosissima. Piękne, głębokoczerwone kwiaty o szerokich płatkach, wyraźnie grzbieciste. Odmiana: 'Durga Pradhan'. http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/xHippeastrelia ^Top^
x Howardara	xHowardara. Zdjęcie takiej hybrydy można znaleźć na stronie http://archivo.infojardin.com/tema/x-howardara-nuevo-hibrido-intergenerico-en-bulbosas-foto.319789/. Wcześniejszy opis, na nieaktywnej już stronie The Bulb Society, wskazywał, że jest to złożona krzyżówka międzyrodzajowa, otrzymana z zapylenia kwiatów Zephyranthes traubii pyłkiem rośliny otrzymanej przez skrzyżowanie sprekelii Howarda (Sprekelia howardii) z jedną z odmian hipeastrelii (Sprekelia formosissima x Hippeastrum hybr. 'Hercules'). Opisana w roku 2010. ^Top^
x Ismenocallis	xIsmenocallis = Ismene x Hymenocallis ^Top^
x Leucocrinum	xLeucocrinum = Leucojum x Crinum ^Top^
x Rhodobranthus	xRhodobranthus = Habranthus x Rhodophiala ^Top^
x Sprekanthus	xSprecanthus = Sprekelia x Habranthus ^Top^
x Urceocharis	xUrceocharis = Urceolina x Eucharis. x U. clibranii jest sztucznie otrzymaną hybrydą Urceolina pendula x Eucharis amazonica, natomiast x U. edentata jest naturalną krzyżówką znalezioną w Peru. ^Top^
x Zephybranthus	xZephybranthes krzyżówka Zephyranthes 'Labuffarosea' x Habranthus robustus. Odmiana: 'Norma Pearl'. ^Top^
Rodzaje niepotwierdzone	Cały szereg niepotwierdzonych przez innych autorów rodzajów opisał brazylijski botanik, P. F. Ravenna: Aidema (wg P. Vignerona: Eidema - co jest chyba pomyłką) Ravenna, 2003 - nowy rodzaj południowoamerykańskich amarylkowatych, 6 gatunków blisko spokrewnionych z Zephyranthesem. Według innych autorów, Aidema albiella (Traub) Ravenna jest synonimem Zephyranthes albiella Traub. Bathya Ravenna, 2003 - dwa gatunki chilijskie, B. andina (Phil.) Ravenna. 2003 = Famatina andina (Phil.) Ravenna. 1981 = Rhodophiala andina Phil. 1873 oraz B. lucida Ravenna. 2003, wyodrębnione z rodzaju Rhodophiala. Cearanthes Ravenna, 2000 - opisany przez Ravennę rodzaj, występujący w północno-wschodniej Brazylii, gatunek C. fuscoviolacea Ravenna. Leucothauma Ravenna, 2009 - trzy gatunki opisane przez Ravennę należą, według innych autorów, do rodzajów Pyrolirion (włączany obecnie zwykle do rodzaju Habranthus) i Zephyranthes. Miltinea Ravenna, 2003 - gatunek M. maulensis (Ravenna) Ravenna. 2003 = Famatina maulensis Ravenna 1972 - blisko spokrewniony z Phycella. Tocantinia Ravenna, 2000 - brazylijski rodzaj, spokrewniony blisko z opisanym przez Ravennę Cearanthesem, tworzący z nim, wg autora nowe plemię - Tocantinieae; gat. T. mira Ravenna. Inni autorzy sugerują, że może to być jakiś gatunek z rodzaju Griffinia lub Hippeastrum. Do niepotwierdzonych krzyżówek międzyrodzajowych zaliczyć można: xClivieucharis - krzyżówka Clivia x Eucharis. Należy ją raczej zaliczyć do botanicznych mitów. Kliwie nie krzyżują się nawet z gatunkami z rodzajów należących do tego samego plemienia (Haemantheae), natomiast łatwo ulegają samozapłodnieniu. Porównaj informację w opisie rodzaju Clivia. xSprekelianthes - prawdopodobnie nazwa odnosi się do krzyżówki Sprekelia x Zephyranthes. Takie naturalne hybrydy były podobno obserwowane w Meksyku, na obszarach, gdzie obok siebie występują oba rodzaje. ^Top^